Ένα επίγραμμα του Αριστοτέλη για τον φίλο του Ερμεία

Αφιερωμένο στους Δελφούς υπήρχε ένα άγαλμα του Ερμεία, άρχοντα του Αταρνέως. Στη βάση του αγάλματος ο φιλόσοφος Αριστοτέλης έβαλε να χαράξουν ένα επίγραμμα, με το οποίο τιμούσε την μνήμη του Ερμεία. Δεν ήταν το μόνο κείμενο που έγραψε ο μέγας στοχαστής προς τιμήν του στενού του φίλου. Ο εξαίρετος αριστοτελικός ύμνος στην Αρετή είναι αφιερωμένος στο ίδιο πρόσωπο. Ποιος ήταν όμως αυτός ο Ερμείας;  Επρόκειτο για ένα πρόσωπο ταπεινής καταγωγής που ήταν ευνούχος, αλλά κατόρθωσε να αποκτήσει τον έλεγχο της περιοχής του Αταρνέως στην Αιολίδα, και συγκεκριμένα στην ακτή απέναντι από το νησί της Λέσβου.  Έγινε στενός φίλος του Έραστου  και του Κορίσκου, που ήταν μαθητές του Πλάτωνα, αλλά είχαν επιστρέψει από την Αθήνα στην γενέθλια πόλη τους, την Σκήψη της Τρωάδας. Τόσο ο χαρακτήρας του όσο και η πολιτική συμπεριφορά του Ερμεία  βελτιώθηκαν πολύ από αυτή τη συναναστροφή. Στη συνέχεια επεξέτεινε την κυριαρχία του ως την περιοχή της πόλης της Άσσου, την οποία προσπάθησε να μετατρέψει σε κέντρο φιλοσοφίας. Τα 347 π.Χ., έτος κατά το οποίο πέθανε ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης μετακόμισε στην Άσσο, όπου και έμεινε τρία χρόνια, χτίζοντας μια στενή φιλία με τον Ερμεία.

Το 342, μερικά χρόνια μετά την αναχώρηση του Αριστοτέλη για τη Μυτιλήνη, ένας αντίπαλος του Ερμεία, ο Μέντωρ, ο οποίος κάποτε  είχε αποκτήσει την δική του περιοχή ελέγχου στην Τρωάδα ως δώρο από τον σατράπη Αρτάβαζο, οδήγησε μια περσική δύναμη ενάντια στον Αταρνέα, συνέλαβε με προδοσία τον Ερμεία και τον παρέδωσε στον Μεγάλο Βασιλιά Αρταξέρξη Γ΄ στα Σούσα, ο οποίος και τον σταύρωσε. Ο Αριστοτέλης, συντετριμμένος από τον θάνατο του καλού του φίλου, έγραψε τον ύμνο στην Αρετή, το επίγραμμα που μεταφράζεται παρακάτω για το άγαλμα στους Δελφούς, ενώ έβαλε να φτιάξουν ένα κενοτάφιο πιθανώς στην Άσσο ή στον Αταρνέα. Το επίγραμμα διασώζει ο Διογένης Λαέρτιος στο πέμπτο βιβλίο του (5.5):

Ετούτον δω με τρόπο ανόσιο και παραβαίνοντας το άγιο των θεών το δίκιο,

τον σκότωσε ο βασιλέας των Περσών των τοξοφόρων,

δίχως ξεκάθαρα να τον νικήσει στη φονική τη μάχη με τη λόγχη,

μα χρησιμοποιώντας την πίστη ενός πανούργου άνδρα. [1]

τόνδε ποτ΄ οὐχ ὁσίως παραβὰς μακάρων θέμιν ἁγνὴν 

ἔκτεινεν Περσῶν τοξοφόρων βασιλεύς͵ 

οὐ φανερῶς λόγχῃ φονίοις ἐν ἀγῶσι κρατήσας͵ 

ἀλλ΄ ἀνδρὸς πίστει χρησάμενος δολίου. 

--------------------------------------------------------------------------------------------

[1] Εννοείται ο Μέντωρ.