Μια νυχτερινή επίκληση στην Εκάτη


Το χωρίο που ακολουθεί προέρχεται από έναν μίμο του Σώφρονος, ο οποίος φαίνεται να επηρέασε και  το ποίημα του Θεόκριτου για την Σιμαίθα (Φαρμακεύτρια), αλλά και το ποίημα του Βεργίλιου για την Αμαρυλλίδα. Ομιλητής σε αυτό το απόσπασμα είναι κατά πάσα πιθανότητα μια γυναίκα, η οποία τελεί κάποια ιεροτελεστία για την Εκάτη και δίνει γενικές οδηγίες σε ένα πλήθος ανθρώπων και ειδικές οδηγίες σε κάποιον βοηθό που πρέπει επίσης να είναι γυναίκα. Οι παριστάμενοι φαίνεται να είναι και άνδρες και γυναίκες, αλλά η τελετή γίνεται για χάρη ορισμένων από τις γυναίκες, προκειμένου να τις απαλλάξει από κάποιες κακόβουλες παρουσίες ή κάποιο μάγεμα. Όσο μπορούμε να κρίνουμε η τελετή έχει ως σκοπό να καλέσει και όχι να διώξει την Εκάτη, αλλά, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση των φαντασμάτων, μπορεί η αρχική επίκληση να αποτελεί το προοίμιο για μια αποτροπαϊκή συνέχεια. Θυμόμαστε εδώ και τον δεισιδαίμονα χαρακτήρα του Θεόφραστου, ο οποίος κάνει διαρκώς καθαρμούς στο σπίτι του, επειδή πιστεύει ότι το έχει μαγέψει η Εκάτη. Το αλάτι, η άσφαλτος και τα φύλλα δάφνης έχουν αποτροπαϊκή λειτουργία. Τα φύλλα δάφνης τοποθετούνται στα αυτιά, επειδή ως ανοίγματα προς το ανθρώπινο σώμα θεωρούνται στη μαγεία ευάλωτα στις επιθέσεις δαιμόνων. Το τραπέζι κοντά στην εστία πρέπει να αποτελεί το επίκεντρο της τελετής και υποκαθιστά τον βωμό.  Η εστία είναι εμφανώς μέσα σε κάποιον κλειστό θάλαμο, οι πόρτες του οποίου στη συνέχεια άνοιγαν κατά την πιο κρίσιμη στιγμή της τελετής για να εισέλθει το σεληνόφως. Οι θεατές καλούνται να κρατήσουν προσηλωμένο το βλέμμα τους προς τις ανοιχτές πόρτες, ενώ ο πυρσός σβήνει και επικρατεί απόλυτη σιγή. Η περίεργη επαναλαμβανόμενη φράση «όπως έχει» έχει πιθανώς ρόλο μαγικής φόρμουλας. Τόσο η θυσία ενός σκύλου όσο και η χρήση μιας δίκοπης λεπίδας ταιριάζουν σε μια ιεροτελεστία για την Εκάτη. Ο πυρσός και τα θυμιάματα στοχεύουν στον καθαρμό του χώρου και στη δημιουργία υποβλητικής ατμόσφαιρας. Ωστόσο ο Σώφρων δεν επιμένει στην καταγραφή όλων των λεπτομερειών της τελετής, αλλά επικεντρώνεται σε κάποια γενικά της στοιχεία.  Δεν γνωρίζουμε πώς μπορεί να συνεχιζόταν  η πλοκή του μίμου:


Τοποθετήστε το τραπέζι
όπως έχει. Να βάλετε
μια χούφτα αλάτι στο χέρι σας
και δάφνη στο αυτί σας.  
Προχωρήστε τώρα
προς την εστία και καθίστε. Εσύ να μου δώσεις
τη δίστομη λεπίδα. Φέρε εδώ το σκυλί.
Πού είναι η άσφαλτος;           - Να, εδώ είναι.
Κράτα και τη δάδα
και το λιβάνι. Εμπρός λοιπόν
ας ανοιχτούν για μένα οι πόρτες
όλες. Κι εσείς προς τα κει
να κοιτάτε και τον  δαυλό
να σβήσετε όπως έχει. Δώστε μου
σιωπή, ώστε κι εγώ
να διώξω το κακό για χάρη αυτών των γυναικών.
Δέσποινα (Εκάτη), εσύ το δείπνο
και τις άψογες τις προσφορές συνάντησες…

1 τὰν τράπεζαν κάτθετε / 2 ὥσπερ ἔχει· λάζεσθε δὲ / 3 ἁλὸς χονδρὸν ἐς τὰν χῆρα / 4 καὶ δάφναν πὰρ τὸ ὦας. / 5 ποτιβάντες νυν πὸτ τὰν / 6 ἱστίαν θωκεῖτε· δός μοι τὺ / 7 τὤμφακες· φέρ᾽ ὧ τὰν σκύλακα· / 8 πεῖ γὰρ ἁ ἄσφαλτος; —οὕτα / 9 —ἔχε καὶ τὸ δᾴδιον καὶ τὸν / 10 λιβανωτόν· ἄγετε δὴ / 11 πετάσθων μοι ταὶ θύραι / 12 πάσαι· ὑμὲς δὲ ἐνταῦθα / 13 ὁρῆτε καὶ τὸν δαελὸν /14 σβῆτε ὥσπερ ἔχει· εὐκαμίαν / 15 νυν παρέχεσθε ἇς κ᾽ ἐγὼν /16 πὸτ τᾶνδ᾿ ἐπάκτ᾿ ἀλεύσω. / 17 πότνια, δεί[πν]ου μέν τυ κα[ὶ / 18 ξ]ενίων ἀμεμφέων ἀντά[σαι…

Σχόλια