Οι καταραμένοι νεκροί στο Λιλύβαιον

Από το αρχαίο Λιλύβαιο[1] της Σικελίας προέρχονται δύο μολύβδινες καταραστικές επιγραφές που βρέθηκαν σε τάφο του 3ου αιώνα π.Χ. Είναι γραμμένες σε μια μίξη δωρικής διαλέκτου και Κοινής και πιθανώς από το ίδιο χέρι, αν και η μια είναι γραμμένη ανάδρομα. Ανάμεσα στα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά τους είναι και τα ονόματα που αναφέρονται: η πρώτη απευθύνεται ενάντια σε κάποιον Απιθαμβ.αλ[2] και η δεύτερη ενάντια σε κάποιον Ζωπυρίωνα τᾶς Μυμβυρ (Μumbur). Τα δύο ξένα ονόματα, πιθανώς καρχηδονιακά, αντιμετωπίζονται ως άκλιτα. Ο Απιθαμβ.αλ (Αpithamb.al) είναι έτοιμος να αναλάβει νομική δράση (πρᾶξις), ενώ και ο Ζωπυρίων είναι σε διαδικασία δίκης.

1.

[Ο Νυμήριος (Numerius) και ο Δαμέας είναι αυτοί που παρήγγειλαν τον μαγικό κατάδεσμο. Προσπαθούν να προστατέψουν τον εαυτό τους απέναντι στον Απιθαμβ.αλ, ο οποίος κινήθηκε δικαστικά εναντίον τους. Τον καταριούνται να μην μπορεί να μιλήσει στη δίκη που κίνησε, αλλά και σε ενδεχόμενη δίκη σε βάρος του (αυτό εξηγεί την διπλή επανάληψη «να μην μπορεί να μιλήσει ενάντια»).]

Δένω με μάγια στο όνομα των καταχθόνιων θεών

την δικαστική ενέργεια του Απιθαμβ.αλ ενάντια στον Νυμήριο

και τον Δαμέα, για να μην μπορεί να μιλήσει ενάντια,

να μην μπορεί να μιλήσει ενάντια σε κάθε δικαστική πράξη

ή να μισήσει.

2.

Δένω με μάγια τον Ζωπυρίωνα της Μυμβυρ

στο όνομα της Περσεφόνης και των καταχθόνιων Τιτάνων[3]

και των καταραμένων νεκρών.[4] Τον δένω με μάγια στον τάφο των ατελέστων

και στο όνομα των ιερειών της Δήμητρας[5] και των καταραμένων νεκρών.

Τον δένω με μάγια σε μόλυβδο, τον ίδιο και τον νου του

και την ψυχή του, ώστε να μην μπορεί να μιλήσει ενάντια.

Την δένω με μάγια σε μόλυβδο, την Σ[    ]υν,[6] αυτήν και τον νου της και την ψυχή της.

---

[1] To όνομα συγγενεύει ετυμολογικά με τη λέξη Λιβύη (= «αυτό που βρίσκεται απέναντι από την Λιβύη»).

[2] Η τελεία ανάμεσα στο β και το α πρέπει να είναι μέρος της φοινικικής προφοράς του ονόματος, αλλά δεν γνωρίζουμε τι φθόγγο υποδήλωνε.

[3] Οι Τιτάνες θεωρούνταν ενίοτε τιμωροί των αδίκων. Πβ. Ησύχιος, λήμμα Τιτᾶνες: τιμωροί͵ ἀπὸ τοῦ τιταίνειν. ἄλλοι δὲ οἱ μὴ ἔχοντες ἀποτῖσαι ἀτιτᾶνες ὠνομάζοντο͵ οἱ δὲ ἔχοντες τιτᾶνες.

[4] Το γένος της μετοχής εδώ είναι αρσενικό, ενώ στην επόμενη σειρά θηλυκό, για να καλύπτει όλες τις κατηγορίες των πεθαμένων. Οι καταραμένοι νεκροί είναι αυτοί που θα φέρουν εις πέρας την κατάρα. Πιθανώς είναι οι ίδιοι με τους ἀτέλεστους που συναντάμε αμέσως μετά, δηλαδή νεκρούς που δεν έλαχαν την πρέπουσα τελετή. Αυτοί θεωρούνταν ότι ήταν ακόμη ενεργοί και μόλυναν τους ζωντανούς (βλ. τον ιερό νόμο SEG XLIII 630 από τον 5ο αιώνα, Σελινούς), γι’ αυτό και τους επικαλούνταν στις κατάρες. Οι νεκροί του τάφου όπου βρέθηκαν οι κατάρες μας πρέπει να ήταν ή να θεωρούνταν ατέλεστοι.

[5] Πιθανώς εννοούνται οι Ερινύες ως το θηλυκό αντίστοιχο των εκδικητών Τιτάνων.

[6] Εδώ εμφανίζεται ξαφνικά ένα δεύτερο, γυναικείο πρόσωπο, εναντίον του οποίου στρέφεται η κατάρα. Δυστυχώς το όνομα είναι πολύ φθαρμένο και δεν μπορεί να αποκατασταθεί.

[Πηγή: D. R. Jordan, “Two Curse Tablets from Lilybaeum”, GRBS 39 1997, 387-396]