Aνακρέων ο Τήιος, Προσευχή στην Άρτεμη

 

            O Ανακρέων έγραψε αυτό το ποίημα με σημείο αναφοράς τη Μαγνησία, πόλη της Μικράς Ασίας στο Μαίανδρο ποταμό. Η Άρτεμις Λευκοφρυήνη λατρευόταν σε έναν ναό κοντά στο Ληθαίο στη Μαγνησία. Σε μια επιγραφή του 2ου αιώνα π.Χ. βρίσκουμε την Άρτεμη Λευκοφρυήνη να περιγράφεται ως πολιούχος της Μαγνησίας, ενώ αναφέρονται και χοροί κοριτσιών προς τιμήν της.

            O Ηφαιστίων στο έργο του Περί ποιημάτων 4, 8 παραθέτει τους 3 πρώτους στίχους του ποιήματος και αναφέρει ότι προέρχονται από το 1ο ποίημα του Ανακρέοντα (δηλαδή από το 1ο ποίημα στην έκδοση του Αρίσταρχου από τη Σαμοθράκη). Προσθέτει επίσης ότι η δομή του ποιήματος ήταν μονοστροφική, πράγμα που σημαίνει ότι έχουμε στη διάθεσή μας μόνο την 1η στροφή από μια ευρύτερη σύνθεση.

            Το ποίημα υμνεί τους κατοίκους της Μαγνησίας, ενώ η λέξη νῦν στο στίχο 4 μας υποδεικνύει ότι το ποίημα μπορεί να γράφτηκε με την αφορμή κάποιας πρόσφατης αναδιοργάνωσης της λατρείας της Άρτεμης ή ότι οι κάτοικοι της πόλης είχαν μια πρόσφατη αφορμή να υμνήσουν τη θεά για την προστασία της.

 γουνοῦμαί σ΄ ἐλαφηβόλε

ξανθὴ παῖ Διὸς ἀγρίων

δέσποιν΄ Ἄρτεμι θηρῶν·

ἥ κου νῦν ἐπὶ Ληθαίου

δίνηισι θρασυκαρδίων

ἀνδρῶν ἐσκατορᾶις πόλιν

χαίρουσ΄͵ οὐ γὰρ ἀνημέρους

ποιμαίνεις πολιήτας. 

             Σ' εσένα γονατίζω των ελαφιών τοξεύτρα,

            ξανθή κόρη του Δία, των άγριων

            ζώων δέσποινα, [1] Άρτεμη. [2]

            Τώρα στ’ αλήθεια πλάι στου Ληθαίου

            τις δίνες πόλη ανδρών με θαρραλέα καρδιά

            από ψηλά την προσέχεις [3]

            και χαίρεσαι, γιατί δεν ποιμαίνεις

            πολίτες ανήμερους. [4]

                       

---

[1] Ο χαρακτηρισμός δέσποινα θηρῶν ισοδυναμεί με τον λατρευτικό τίτλο πότνια θηρῶν και αποτελεί βασικό στοιχείο στην εικόνα της Άρτεμης ως κυνηγού. Ήδη από τη μινωική και μυκηναϊκή εποχή βρίσκουμε παραστάσεις μιας θηλυκής θεότητας που περιβάλλεται από άγρια ζώα. Η Άρτεμη ως θεά των αγρίων ζώων όχι μόνο έχει το δικαίωμα να τα κυνηγά, αλλά οργίζεται και με τους ανθρώπους, όταν τα σκοτώνουν στο κυνήγι, επειδή της ανήκουν. Προκειμένου να μαλακώσει η οργή της, οι άνθρωποι διοργανώνουν θυσίες προς τιμήν της.

[2] Μέσα σε 3 στίχους, λιτά και με αριστοτεχνικό τρόπο ο Ανακρέων μας δίνει πλήθος πληροφοριών για τη θεότητα, την οποία επικαλείται: δίνεται η ασχολία της, το χρώμα των μαλλιών, ο πατέρας της, ο λατρευτικός της τίτλος (δέσποινα των άγριων  ζώων) και το όνομά της. Εντούτοις, όλα αυτά τα χαρακτηριστικά είναι γνωστά και παραδοσιακά στην ελληνική ποίηση, ενώ η λατρεία της Άρτεμης Λευκοφρυήνης είχε πολλά ασιατικά στοιχεία, όπως π.χ. συνοδεία λιονταριών και σφιγγών. Ο Ανακρέων αποφεύγει να τα αναφέρει, ίσως επειδή θέλει να τονίσει την ελληνικότητα της λατρείας της θεάς στη Μαγνησία.

[3] Αν και θεά των αγρίων ζώων που περιφέρεται στα δάση, εντούτοις η Άρτεμη υπήρξε και πολιούχος διαφόρων πόλεων, όπως π.χ. η Μαγνησία και το Μεταπόντιο.

[4] Ο Ανακρέων παίζει με τις λέξεις: η Άρτεμη, θεά των άγριων ζώων, χαίρεται με τους πολίτες της Μαγνησίας που δεν είναι ανήμεροι, όπως τα ζώα που κυβερνά. Η Άρτεμη γενικά είχε μια προτίμηση για τις πόλεις δικαίων ανθρώπων, τις οποίες ευλογούσε με ευφορία, γονιμότητα και σταθερότητα.