Στο παρακάτω απόσπασμα από την χαμένη κωμωδία Θηβαίοι του Φιλήμονα[i]
εκτίθεται μια ενδιαφέρουσα φιλοσοφική άποψη για τον τρόπο λειτουργίας της
ανθρώπινης κοινωνίας, αλλά και της φύσης: κάθε άνθρωπος ως κοινωνικό ον ανήκει
σε μια ιεραρχία, όντας ανώτερος από κάποιους άλλους και κατώτερος από άλλους.
Ακόμη και οι βασιλείς υπακούν στους θεούς. Τελικά η αρχή της υποταγής του
κατώτερου στο ανώτερο ανάγεται σε κοσμική αρχή, αφού ακόμη και οι θεοί
υποτάσσονται στην ανάγκη. Δεν ξέρουμε ποιο είναι το πρόσωπο που μιλά, αφού το
απόσπασμα προέρχεται από τον Στοβαίο, αποκομμένο από συμφραζόμενα. Θα μπορούσε
να πρόκειται για κάποιον δούλο, αλλά εξίσου πιθανό είναι να πρόκειται για μια
γυναίκα που εκφράζει τη δυσφορία της για το καθεστώς της κυριείας, όπως συμβαίνει με την Παμφίλη στους Επιτρέποντες του Μενάνδρου:
ἐμοῦ γάρ ἐστι κύριος μὲν εἷς ἀνήρ͵
τούτων δὲ καὶ σοῦ μυρίων τ΄ ἄλλων
νόμος͵
ἑτέρων τύραννος͵ τῶν τυραννούντων
φόβος·
δοῦλοι βασιλέων εἰσίν͵ ὁ βασιλεὺς
θεῶν͵
ὁ θεὸς ἀνάγκης. πάντα δ΄͵ ἂν σκοπῇς͵
ὅλως
ἑτέρων πέφυκεν ἥττον΄͵ ὧν δὲ μείζονα.
τούτοις ἀνάγκη ταῦτα δουλεύειν ἀεί.
Εμένα κύριός μου είναι ένας
άνδρας,
δικός σου κύριος όμως και
ετούτων και αναρίθμητων άλλων είναι ο νόμος.
Άλλους τους εξουσιάζει κάποιος
τύραννος, τους τυράννους τους εξουσιάζει ο φόβος.
Άλλοι είναι δούλοι σε βασιλιάδες,
οι βασιλείς είναι δούλοι των θεών,
ο θεός είναι δούλος της ανάγκης.
Όλα γενικά, αν εξετάσεις το ζήτημα,
είναι εκ φύσεως κατώτερα από
κάποια άλλα κι από άλλα ανώτερα.
Και αναγκαστικά τα κατώτερα
πρέπει να υποτάσσονται αιώνια στα ανώτερά τους.
[i] Ο Φιλήμων (362-262 π.Χ.) υπήρξε λίγο αρχαιότερος
σύγχρονος του Μενάνδρου. Αντιπροσωπεύει τη μετάβαση από την παλαιότερη κωμωδία
στην νέα κωμωδία που εκπροσωπεί στην πληρότητά της ο Μένανδρος.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου