Ευφορίων ο Χαλκιδεύς: Κατάρες για τον κλέφτη του ποτηριού

[Για τον Ευφορίωνα βλ. ΕΔΩ]

Αραί ή Ποτηριοκλέπτης

Το ακριβές περιεχόμενο του ποιήματος είναι άγνωστο. Ο αφηγητής καταριέται με απανωτά μυθολογικά παραδείγματα κάποιον που του έκλεψε ένα ποτήρι. Το ποίημα φαίνεται να αποτελεί μια παιγνιώδη προσπάθεια επίδειξης μυθολογικών γνώσεων και όχι μια σοβαρή προσπάθεια απειλής.

α.

      Εκείνος που μου 'κλεψε, μόνος αυτός, το ποτήρι από την Αλύβη...[1]

β.[2]

            ...πιο κακέ κι από τον Καλλικόωντα... [3]

γ.[4]

            (μακάρι ο κλέφτης να πάθει αυτό που συνέβη)

...στην Έρση [5] (που έπεσε) κάτω από το  Γλαυκώπιο,[6]  

            επειδή άνοιξε το ιερό καλάθι της Αθηνάς δέσποινας.

            Ή να τσακιστεί, όπως τσακίζονταν οι οδοιπόροι στο μέρος που ο Σκείρων

            ανάρμοστα λουτρά για τα πόδια του επινόησε.[7]

            Όχι όμως για πολύ. Χτυπημένος απ' της Αίθρας το γιο, [8]

            έσχατος λίπανε το λαιμό της χελώνας μας. [9]

            Ή ίσως η Ταινάρια [10] Άρτεμη, που τις γυναίκες παραστέκει

            στους πόνους του τοκετού, [11] τεντώνοντας το βίαιο τόξο της

            με το βέλος να τον χτυπήσει.

            Ή στον Αχέροντα να σηκώνει το βαρύ λιθάρι του Ασκάλαφου, [12]

            που οργισμένη μαζί του η Δήμητρα στερέωσε πάνω στα μέλη του,

            γιατί μόνος αυτός μαρτύρησε εναντίον της Περσεφόνης.

δ.[13]

(Ιωάνν. Διάκ. υπόμν. στο Ερμογ., Περί μεθ. δειν.:) Επειδή υπήρξαν πολλοί Ευρυβάτες που στάθηκαν πανούργοι, πράττονταν άλλα σε άλλους, όπως μνημονεύει και ο Ευφορίων:

            (Να πάθεις) κι όσα για τους παλιότερους τους Ευρυβάτες τραγουδιούνται.

---

[1] Η Αλύβη, πόλη των Αλιζώνων στη Βιθυνία, ήταν διάσημη για τα μεταλλεία αργύρου της. Άρα «ποτήρι από την Αλύβη» μεταφορικά σημαίνει «ποτήρι αργυρό».

[2] Το απόσπασμα (Ηρωδιαν., Περί μον. λέξ. 3, 2, 915 Lentz) παραδίδεται δίχως να αναφέρεται από ποιο έργο έχει αντληθεί. Ωστόσο φαίνεται να ταιριάζει πολύ καλά στις Αρές και θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι απευθύνεται σε δεύτερο πρόσωπο στον κλέφτη του ποτηριού.

[3] Ο Καλλικόων ή Κιλλικόων ήταν περίφημος προδότης (βλ. ήδη Αριστοφ., Ειρ. 363 κ.εξ.). Σύμφωνα με τη Σούδα (λήμμα πονηρός), ο Καλλικόων πρόδωσε την πατρίδα του Μίλητο στην Πριήνη. Όταν κάποτε, μετά την προδοσία, πήγε να αγοράσει κρέας από έναν συμπατριώτη του, εκείνος του έκοψε το χέρι με το μαχαίρι των χασάπηδων.

[4] Από περγαμηνή του 5^ου αιώνα μ.Χ. Οι τρεις πρώτοι στίχοι είναι αθεράπευτα σπαράγματα. Το απόσπασμα είναι μια σειρά από κατάρες προς τον κλέφτη του ποτηριού που αντλούν υλικό από το χώρο του μύθου. Για να γίνει κατανοητό πρέπει να εννοηθεί στην αρχή μια φράση του τύπου «μακάρι ή τον καταριέμαι να πάθει ό,τι συνέβη και ...».

[5] Η Έρση και η Άγλαυρος, κόρες του πρώτου βασιλιά της Αθήνας Κέκροπα, καταλήφθηκαν από μανία και έριξαν τον εαυτό τους από την Ακρόπολη, όταν τόλμησαν να ανοίξουν το ιερό καλάθι της Αθηνάς, μέσα στο οποίο μεγάλωνε υπό την προστασία δύο φιδιών ο Εριχθόνιος, γιος του Ήφαιστου, τη φροντίδα του οποίου είχε η Αθηνά. Όταν μεγάλωσε, ο Εριχθόνιος βασίλεψε στην Αθήνα. Βλ. Παυσ. 1, 18, 2.

[6] Σύμφωνα με το σχολιαστή στον Ιππόλυτο του Ευριπίδη (στ. 33) το Γλαυκώπιο ήταν βράχος της Παλλάδας. Οι αρχαίοι διαφωνούσαν για την ακριβή τοποθεσία του, αλλά ο Ευφορίων καθαρά τον εντοπίζει στην Ακρόπολη.

[7] Σύμφωνα με τον πολύ γνωστό μύθο ο Θησέας, στο δρόμο για την Αθήνα, κοντά στα Μέγαρα, συνάντησε το ληστή Σκείρωνα, ο οποίος έβαζε τους περαστικούς να του πλύνουν τα πόδια και τους γκρέμιζε με μια κλωτσιά στη θάλασσα. Εκεί παραμόνευε μια μεγάλη χελώνα, η οποία έτρωγε τα πτώματα. Ο Θησέας κατόρθωσε να πιάσει το πόδι του Σκείρωνα και να τον πετάξει στο γκρεμό.

[8] Δηλ. το Θησέα.

[9] Ο Ευφορίων, αν λάβουμε υπόψη ότι είχε πολιτογραφηθεί Αθηναίος, με την κτητική αντωνυμία μας εννοεί την Αθήνα, διότι οι Αθηναίοι έτρεφαν ιστορικά βλέψεις για τα Μέγαρα και είχαν δημιουργήσει μια παράδοση, σύμφωνα με την οποία τα Μέγαρα ήταν σε παλιούς χρόνους αθηναϊκά.

[10] Από το ακρωτήριο Ταίναρο της Πελοποννήσου. Η Ταινάρια Άρτεμη είναι κατά κύριο λόγο Άρτεμη της Λακεδαίμονας, όπου υπήρχε διάσημη λατρεία της θεάς στις Αμύκλες ως Ορθίας.

[11] Η Άρτεμη είχε ταυτιστεί με την Ειλείθυια, θεά που βοηθούσε τις γυναίκες στον τοκετό.

[12] Χθόνιος δαίμονας, ο οποίος αποκάλυψε στον Πλούτωνα ότι η Περσεφόνη, κόρη της Δήμητρας, είχε δοκιμάσει από το ρόδι που της είχε δώσει ο Πλούτωνας, για να ξεχνά τη μητέρα της. Η Δήμητρα τον τιμώρησε καταπλακώνοντάς τον με έναν βράχο, από τον οποίο τον ελευθέρωσε ο Ηρακλής, όταν πήγε στον Άδη να φέρει τον Κέρβερο. Βλ. Απολλόδ., Βιβλ. 1, 33.

[13] Το απόσπασμα παραδίδεται δίχως τίτλο έργου. Εικάζεται ότι ανήκει στις Αρές. Πρέπει και πάλι να εννοήσουμε μια φράση "να πάθεις ακόμη..."