Στην κλασική πολιτική πραγματεία του, ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του πολιτικό ζώο (Πολιτικά, 1253a). Παρά την αυστηρά προσδιορισμένη ορολογία του Αριστοτέλη, η φράση αυτή είναι σήμερα μια διφορούμενη δήλωση, ακριβώς επειδή η σύγχρονη κατανόηση της «πολιτικής» και της «φύσης» είναι αντίθετες με εκείνες του Αριστοτέλη και της ελληνικής πολιτικής κοινότητας της κλασικής Αθήνας. Για εμάς τους συγχρόνους ένα «πολιτικό ζώο» είναι συχνά σκληρό, ιδιοτελές ή αναξιόπιστο. Αν είμαστε πολιτικά ζώα από τη φύση, είμαστε απασχολημένοι μόνο με το ατομικό κέρδος έχουμε άγνοια της δικαιοσύνης και της αμεροληψίας.
Ωστόσο, η αριστοτελική αντίληψη για την ανθρώπινη φύση και την πολιτική βρίσκεται σε αντιδιαστολή με τις μοντέρνες αντιλήψεις. Για τον Αριστοτέλη, κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα στοχεύει θεμελιωδώς σε κάποιο «αγαθό» (Ηθικά Νικομάχεια, 1094a). Επιπλέον, επειδή «κάθε κοινότητα έχει συσταθεί με σκοπό κάποιο αγαθό ... το κράτος ή η πολιτική κοινότητα, που είναι η υψηλότερη από όλες (τις μορφές κοινότητας) ... αποσκοπεί ... στο υψηλότερο αγαθό (Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1252a1-6)». Κατά συνέπεια, για τον Αριστοτέλη η ανθρώπινη φύση δεν είναι ένα θέμα ατομικού πλεονεκτήματος, αλλά σχετίζεται με το αγαθό. Βεβαίως, το αγαθό μπορεί να διαφέρει από τις ανθρώπινες πρακτικές -ο Αριστοτέλης δεν είναι Πλατωνιστής και ως εκ τούτου δεν υπάρχει γι’ αυτόν κάποιο απόλυτο «Αγαθό» (1095a- 1096a). Υπό την έννοια αυτή τα αγαθά μπορεί να αντιπροσωπεύουν διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους. Εντούτοις, ως άνθρωποι έχουμε πραγματικά αγαθά που μας περιμένουν να ανακαλυφθούν και αναπτυχθούν μέσα από την πολιτική δράση. Σε αντίθεση με την αριστοτελική Αθήνα, η «πολιτική» είναι μια λέξη της οποίας η λάμψη έχει εξασθενίσει στην εποχή μας. Ενώ η πολιτική έχει αποκτήσει έναν αέρα δυσπιστίας λόγω της σύνδεσής της με τον εγωιστικό ατομικισμό, η αριστοτελική πολιτική ασχολείται με την καλή ζωή και την κοινότητα που απαιτείται για την επίτευξή της.
Για τον Αριστοτέλη η πολιτική στηρίζεται στην πόλη, που σημαίνει «πολιτική κοινότητα». Η πόλη είναι ένα sine qua non για την πολιτική και την καλή ζωή. Η πόλη, ωστόσο, δεν πρέπει να συγχέεται με το σύγχρονο κράτος και τον αφηρημένο, νομικό και οργανωτικό χαρακτήρα του. Όταν ο φιλόσοφος μας λέει ότι ο άνθρωπος είναι το χειρότερο όλων των ζώων, όταν διαχωριστεί από το νόμο και δικαιοσύνη (1253a), αυτός ο «νόμος» του Αριστοτέλη δεν είναι το βασίλειο των δικηγόρων. Για τους Έλληνες νόμος σήμαινε "έθιμο, συνήθεια, κανονικότητα συμπεριφοράς ή τρόπος ευλάβειας". Για τον Αριστοτέλη είναι από την άποψη του εθίμου που προκύπτει η δικαιοσύνη της πόλεως. Η δικαιοσύνη, πάλι, ορίζεται από τον Αριστοτέλη σε σχέση με ολόκληρο τον ηθικό χαρακτήρα μας. Για τον Αριστοτέλη υπάρχει σαφής σύνδεση μεταξύ της ηθικής, που σημαίνει ηθική αρετή, και του έθους, που σημαίνει «συνήθεια» ή «χαρακτήρας». Ως συνήθεια, η ηθική ζωή δεν προκύπτει σε εμάς από τη φύση, αλλά πρέπει να καλλιεργείται με τον ίδιο τρόπο όπως ο νόμος (1103a). Η δικαιοσύνη απαιτεί την πλήρη καλλιέργεια των αρετών. Επιπλέον, οι αρετές ορίζονται σε σχέση με το καλό των άλλων, όσο και σε σχέση με το καλό του εαυτού μας (1129b-1130a).
Για να καλλιεργήσουν τις αρετές και ως εκ τούτου τη δικαιοσύνη, οι άνθρωποι της πόλεως πρέπει να συμμετέχουν στο διάλογο. Όταν η δημοκρατία ξεκίνησε στην Αθήνα, η λέξη νόμος επιλέχθηκε αντί άλλων λέξεων για το «δίκαιο», διότι τόνιζε αποφάσεις που απορρέουν από τον δημοκρατικό διάλογο. Ως την εποχή του Αριστοτέλη αυτή ήταν πια η κοινή λογική. Ο Περικλής μας λέει ότι «δεν πιστεύουμε ότι υπάρχει ασυμβατότητα ανάμεσα στα λόγια και τις πράξεις. Το χειρότερο πράγμα είναι να σπεύσουμε στην πράξη προτού να έχουν συζητηθεί σωστά οι συνέπειες» (Θουκ. 2.4.5). Για τον Αριστοτέλη και για τους Αθηναίους όπως ο Περικλής, ο λόγος δεν είναι απλά ένα εύχρηστο εργαλείο. Μάλλον είναι μέρος της ίδιας της φύσης μας. Ο Αριστοτέλης γράφει: «η φύση, όπως συνηθίζουμε να λέμε, τίποτα δεν κάνει μάταια και ο άνθρωπος είναι το μόνο ζώο, το οποίο έχει προικίσει με το χάρισμα του λόγου. Και ενώ η φωνή είναι απλά μια ένδειξη ευχαρίστησης ή πόνου..., η δύναμη του λόγου έχει ως στόχο να παρουσιάσει το πρόσφορο και το άσκοπο και, ως εκ τούτου, το δίκαιο και το άδικο» (1253a).
Ο λόγος είναι το φυσικό δώρο μας για την ορθολογική σκέψη, αλλά και η άρθρωση αυτής της σκέψης. Είναι στη φύση μας να μιλάμε και μάλιστα να μιλάμε λογικά. Επιπλέον, όταν μιλάμε, μιλάμε σε άλλους που είναι διαφορετικοί (1261a- 1261b). Πράγματι, ο Αριστοτέλης αναγνωρίζει ότι ένα καλό κράτος είναι εκείνο, στο οποίο η πολυμορφία αναγνωρίζεται, γίνεται σεβαστή και προστατεύεται. Μ' αυτόν τον τρόπο μπορούμε να συναρθρώσουμε την ποικιλομορφία σε μια ενότητα. Εξαιτίας αυτού, η δικαιοσύνη και η αδικία μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο στο πλαίσιο της καθημερινής κοινωνικής ζωής της πόλεως. Είναι μέσω του λόγου που μένουμε πιστοί στην πολιτική μας φύση.
Η ελληνική έννοια της φύσεως πρέπει να γίνει κατανοητή ως μια διαδικασία του γίγνεσθαι. Πράγματι, ο Αριστοτέλης βλέπει τη φύση ως μια διαδικασία που αποκαλύπτει έμφυτες δυνατότητες (Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1252b-1253, Μετά τα φυσ., 1017a-1717b, 1045b-1052a). Το αγαθό και η δικαιοσύνη αναπτύσσονται από πολιτικούς ανθρώπους που είναι οι ίδιοι φυσικές διεργασίες του γίγνεσθαι. Επιπλέον, ως ανθρώπινες διεργασίες αντιλαμβανόμαστε τη φύση μας μόνο μιλώντας ο ένας με τον άλλο στην πολιτική κοινότητα. Για τον Αριστοτέλη η ίδια η ενατένιση είναι το υψηλότερο τέλος (σκοπός) που μπορούμε να επιτύχουμε (195b-1096a). Η πόλη είναι μ’ αυτό τον τρόπο φύση που μιλάει στον εαυτό της. Αυτό συνεπάγεται ότι η φύση, και ως εκ τούτου ο ίδιος ο κόσμος, έχει τη σκέψη ως το οριστικό τέλος της. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που «ο άνθρωπος, όταν τελειοποιηθεί, είναι ο καλύτερος από όλα τα ζώα» (1253a), αφού είμαστε εμείς οι άνθρωποι που μπορούμε και να σκεφτόμαστε και να μιλάμε για τη σκέψη. Όταν έχουμε αναπτύξει έναν ενάρετο χαρακτήρα, ως αποτέλεσμα της ενατένισης, η φύση μας έχει τελειοποιηθεί. Ο άνθρωπος αναπτύσσει το πλήρες δυναμικό του μόνο μέσω της συμμετοχής σε μια κοινότητα, στην οποία επιδιώκει μαζί με άλλους ό,τι είναι συμφέρον και δίκαιο. Ο άνθρωπος δεν είναι μια αυτοτελής ολότητα που απλώς προστατεύονται μέσω της συμμετοχής του σε μια κοινότητα πολιτών. Είναι ένα ατελές ον που γίνεται όλο και πιο πλήρες με την πολιτική δράση. Η φύση δεν παρέχει στους ανθρώπους επαρκείς συνθήκες για την καλή ζωή, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη. Παρέχει, αντίθετα, επαρκείς συνθήκες για τη δυνατότητα μιας καλής ζωής. Η ανθρώπινη φύση χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη και την εξέλιξη προς αυτό το ιδανικό και εξαιτίας αυτού του ιδανικού. Η πολιτική ως έλλογη ομιλία δεν είναι ένα θέμα ιδιοτέλειας, ηδονισμού ή απλά σύγκρουσης ομάδων συμφερόντων. Μάλλον είναι ο τρόπος με τον οποίο η ανθρώπινη φύση τελειοποιείται. Για τον Αριστοτέλη μεγαλώνουμε και αναπτυσσόμαστε στο πλαίσιο της κοινωνικής ζωής - είμαστε πάντα κοινωνικά ζώα.
[Μετάφραση αποσπάσματος από το D. Young, The silent chorus: culture and superficiality, 2003]