[Μετάφραση συντομευμένη και απλουστευμένη από το Robert K. Ritner and Nadine Moeller,
«The Ahmose ‘Tempest
Stela’, Thera and Comparative Chronology», Journal of Near Eastern Studies
73 2014, 1-19.]
Δημοσιευμένη
προηγουμένως για ένα αιγυπτιολογικό ακροατήριο, η αποσπασματική στήλη του Ahmose αφηγείται τις καταστροφές που
προέκυψαν από έναν ασυνήθιστο κατακλυσμό στις αρχές της δέκατης όγδοης
δυναστείας της Αιγύπτου. Ενώ καταιγίδες καταγράφονται στην αιγυπτιακή
λογοτεχνία (βλ. παρακ.), η Στήλη της Καταιγίδας του Ahmose δεν έχει παράλληλο
ως προς την επέκταση των καταστροφικών επιπτώσεων στο σύνολο της χώρας. Ο
αξιοσημείωτος χαρακτήρας του γεγονότος, που περιγράφεται με πρωτοφανή
λεπτομέρεια, τονίζεται από το ίδιο το κείμενο, το οποίο αποδίδει την καταστροφή
στη θεϊκή δυσαρέσκεια, ενώ ταυτόχρονα δηλώνει ότι η συμφορά ήταν μεγαλύτερη από τη θεία
οργή και ξεπέρασε τα σχέδια των θεών.
Η στήλη του Ahmose αποτελείται από ένα ενιαίο
κείμενο με οριζόντιες γραμμές, αντιγραμμένο και στις δύο πλευρές ενός συμπαγούς τεμαχίου ασβεστίτη που κάποτε ήταν πάνω από 1,80 μ. ύψος. Η πλευρά που ονομάζεται
συμβατικά ως «εμπρόσθια όψη» είχε οριζόντιες γραμμές χρώματος κόκκινου, με
εγχάρακτα ιερογλυφικά τονισμένα με μπλε χρωστική ουσία. Η πίσω όψη ήταν άβαφη.
Παρά το ότι το περιεχόμενο του κειμένου των δύο πλευρών είναι ταυτόσημο, η
διάταξη του κειμένου διαφέρει στις δύο όψεις, με την εμπρόσθια όψη να
καταλαμβάνει δεκαοκτώ γραμμές και την οπίσθια όψη είκοσι μία γραμμές. Και οι δύο επιφάνειες διατηρούν σκηνές του βασιλιά να ακολουθείται από μια
γυναικεία θεότητα της γονιμότητας και να μεταφέρει δίσκους με τρόφιμα, λαχανικά και «αυτό που παράγει η γη», για να τα προσφέρει σε χαμένες πια εικόνες του Άμμωνα.
Το καθαυτό κείμενο αρχίζει με τους βασιλικούς τίτλους στην πρώτη οριζόντια
γραμμή.
Να ζήσει ο Ώρος, ο έξοχος στις
εκδηλώσεις του, Εκείνος των δύο Κυριών των όμορφων γεννήσεων, ο χρυσός Ώρος που
ενώνει τα δύο βασίλεια, βασιλιάς της Άνω και Κάτω Αιγύπτου, Neb-pehty-Ra, ο
γιος του Ρα, ο Ahmose, που ζει για πάντα.
Το
κείμενο τονίζει τους τίτλους και τη νομιμότητα του βασιλιά πριν από τον χωρικό εντοπισμό
της δράσης της αφήγησης. Στη συνέχεια η σκηνή μετατοπίζεται, με το βασιλιά
μακριά από τη Θήβα και τον Άμμωνα.
Τώρα, η Αυτού Μεγαλειότης
κατοικούσε στην πόλη της Sedjefatawy στην περιοχή ακριβώς στα νότια της
Ντεντέρα. Την ίδια στιγμή ο Άμμων-Ρα, ο Άρχοντας των θρόνων των Δύο Βασιλείων,
ήταν στην Ηλιούπολη της Άνω Αιγύπτου (= Θήβα).
Γιατί
ο Ahmose ήταν στην Sedjefatawy δεν το μαθαίνουμε. Αντίθετα, το κείμενο γίνεται
συγκεκριμένο στο λόγο για τον οποίο ταξίδεψε στη Θήβα, όπου και τέλεσε την εγκατάσταση μιας νέας, φορητής
λατρευτικής εικόνας του Άμμωνα με συνοδευτικές προσφορές.
Ήταν η Αυτού Μεγαλειότητά του που
πήγε νότια, προκειμένου να δώσει σ’ αυτόν ψωμί, μπύρα και οτιδήποτε καλό και
αγνό. Τώρα, μετά την προσφορά, [. . .] τους [. . .]. Στη συνέχεια προσοχή
δόθηκε σε [. . .] αυτή την περιοχή. Τώρα, λοιπόν, η λατρευτική εικόνα του θεού.
. . [. . .], καθώς το σώμα του είχε εγκατασταθεί σ’ αυτό το ναό, ενώ τα μέλη
του ήταν γεμάτα χαρά.
Ο
βασιλιάς ήταν στο Sedjefatawy, ενώ το κινητό άγαλμα του Άμμωνα ήταν στο
Καρνάκ. Το χωρίο υπογραμμίζει την ορθότητα των βασιλικών ενεργειών, με τον
βασιλιά να ταξιδεύει προσωπικά στο Καρνάκ, εκτελώντας τις κατάλληλες προσφορές
και ασχολούμενος με τοπικές λεπτομέρειες, με αποτέλεσμα ο θεός να εγκατασταθεί στο
ναό με επιτυχία και να είναι ευχαριστημένος. Αυτή η κατάλληλη δράση θέτει τις
βάσεις για τα απρόβλεπτα γεγονότα στην επόμενη ενότητα.
Τότε, λοιπόν, αυτός ο μεγάλος
θεός επιθύμησε [. . .] η Μεγαλειότητά
Του [. . .], ενώ οι θεοί ανάγγειλαν τη δυσαρέσκειά τους. Στη συνέχεια, οι θεοί
έκαναν τον ουρανό να δώσει μια θύελλα
βροχής, με σκοτάδι στην περιοχή της Δύσης, και τον ουρανό να είναι σε καταιγίδα,
χωρίς διακοπή, πιο ηχηρή από τις κραυγές των μαζών, πιο ισχυρή [από το. . .],
ενώ η βροχή ούρλιαζε στα βουνά πιο δυνατά από τον ήχο της υπόγειας πηγής του
Νείλου, που είναι στην Ελεφαντίνη.
Ό,τι
και αν επιθυμούσε ο Άμμων και ο βασιλιάς έκανε ή παρέλειψε να κάνει, οι θεοί
ήταν δυσαρεστημένοι και εξέφρασαν την δυσαρέσκειά τους. Οι καταστροφικές
συνέπειες της καταιγίδας περιγράφονται λεπτομερώς στο επόμενο κεφάλαιο, το
οποίο περιέχει το πρώτο από τα τρία χωρία που επεκτείνουν ρητά την καταστροφή
σε ολόκληρη τη χώρα.
Στη συνέχεια, κάθε σπίτι, κάθε
οικοδομικό τετράγωνο που άγγιξαν (δηλ. η θύελλα και η βροχή) . . . τα πτώματά τους επέπλεαν στο νερό, όπως
οι λέμβοι από πάπυρο έξω από την αίθουσα ακροάσεων του παλατιού για μια περίοδο
[. . .] ημερών [. . .] ενώ καμία δάδα δεν μπορούσε να ανάψει στα Δύο Βασίλεια.
Σε
αντίθεση με τις τυπικές καταιγίδες, το γεγονός αυτό διήρκεσε για μια εκτεταμένη
χρονική περίοδο. Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των ημερών έχει πλέον χαθεί, το
μέγεθος του κενού στο κείμενο θα ταίριαζε καλύτερα σε 4-5, 7-9, ή ακόμα και σε
14-19 ή 24-29 ημέρες. Οικοδομικά υλικά, οικιακή επίπλωση και ανθρώπινα θύματα
παρασύρονται από τις βροχές στο ποτάμι. Με τη χρήση της φράσης "Δύο
Βασίλεια", το κείμενο επεκτείνει ρητά το εύρος της καταιγίδας σε ολόκληρη
τη χώρα, και τη Βόρεια και τη Νότια. Δεδομένου ότι ο όρος δεν χρησιμοποιείται
ποτέ για να δηλώσει μόνο ένα τμήμα της Αιγύπτου, δεν μπορεί να υπάρξει ζήτημα
μιας περιορισμένης θηβαϊκής καταιγίδας.
Το
κείμενο συνεχίζει με την αρχική αντίδραση του βασιλιά στη θύελλα:
Τότε η Αυτού Μεγαλειότης είπε:
«Πόσο πολύ μεγαλύτερο είναι αυτό από την οργή του μεγάλου θεού, από τα σχέδια
των θεών!». Η Αυτού Μεγαλειότης στη συνέχεια κατέβηκε στη βάρκα του, με το
συμβούλιο του μετά από αυτόν, ενώ τα πλήθη από την Ανατολή και τη Δύση είχαν
κρυμμένα πρόσωπα, μην έχοντας ρούχα πάνω τους μετά την εκδήλωση της οργής του
θεού. Η Αυτού Μεγαλειότης έφτασε τότε στο εσωτερικό της Θήβας, με χρυσό
αντιμετωπίζοντας το χρυσό αυτής της λατρευτικής εικόνας, έτσι ώστε (ο θεός) να
λάβει ό, τι επιθυμεί.
Το
κείμενο καταλήγει με ένα εκτεταμένο τμήμα που καταγράφει λεπτομερώς τις
ενέργειες του βασιλιά για την αντιμετώπιση της καταστροφής.
Στη συνέχεια η Αυτού Μεγαλειότης
άρχισε να αποκαθιστά τα Δύο Βασίλεια, να δίνει οδηγίες για τις πλημμυρισμένες
περιοχές. Ο ίδιος δεν παρέλειψε να τους προμηθεύσει ασήμι, χρυσό, χαλκό, λάδι
και ύφασμα, συμπεριλαμβάνοντας κάθε αντικείμενο που θα μπορούσε να είναι
επιθυμητό. Η Αυτού Μεγαλειότης τότε κάθισε μέσα στο παλάτι (ζωή! ευημερία! υγεία!).
Τότε η Αυτού Μεγαλειότης πληροφορήθηκε ότι οι ταφικές ανάγκες είχαν καταγραφεί:
οι θαλαμωτοί τάφοι κατέρρευσαν, τα ταφικά μέγαρα αδυνάτισαν και οι πυραμίδες
έπεσαν -ό,τι είχε κατασκευαστεί καταστράφηκε. Στη συνέχεια η Αυτού Μεγαλειότης διέταξε να
αποκαταστήσουν τους ναούς που είχαν ερειπωθεί σε όλη τη χώρα: να ανακαινίσουν
τα μνημεία των θεών, να υψώσουν τα τείχη προστασίας τους, να παράσχουν τα ιερά
αντικείμενα στον ιερό θάλαμο, να καλύψουν τα μυστικά σημεία, να εισαγάγουν στα
ιερά τους τις λατρευτικές εικόνες που ρίχτηκαν στο έδαφος, να στήσουν τις
εσχάρες, να ανεγείρουν τα θυσιαστήρια, να καθιερώσουν προσφορές άρτου, να
διπλασιάσουν το εισόδημα του προσωπικού, να θέσουν τη γη στην προηγούμενη
κατάστασή της. Στη συνέχεια έγιναν όλα σύμφωνα με αυτά που η Αυτού Μεγαλειότης
είχε προστάξει.
Ένα
παράδειγμα αυτού του είδους κειμένου φυσικής καταστροφής είναι το κείμενο από
το Wadi Hammamat. Άλλα παραδείγματα περιλαμβάνουν τη Στήλη της Πλημμύρας του
Sobekhotep VIII, το Κείμενο της Πλημμύρας στο Καρνάκ του Osorkon III, και τις
πολλαπλές στήλες που καταγράφουν τον «ασυνήθιστα υψηλό Νείλο» κατά τη βασιλεία
του Taharqa. Όλα καταγράφουν ασυνήθιστα υδάτινα γεγονότα και όλα είναι
ιστορικά, όχι μεταφορικά. Δύο (τα παραδείγματα του Osorkon και του Taharq )
έχουν συνοδευτικά σημάδια στάθμης πλημμύρας που ενισχύουν τα περιγραφικά
κείμενα. Ακόμη και σ’ αυτήν την ομάδα, ωστόσο, η Στήλη της Καταιγίδας
ξεχωρίζει. Το κείμενο από το Wadi Hammamat καταγράφει μια εντελώς τοπική
νεροποντή και, μολονότι η πλημμύρα επηρεάζει το σύνολο της Αιγύπτου, τα
κείμενα των Sobekhotep, Osorkon και Taharqa όλα περιορίζουν την περιγραφή τους
για τις επιπτώσεις μόνο στο ναό του Καρνάκ και τη Θήβα. Το έγγραφο του Ahmose
διαφέρει αισθητά από όλα αυτά τα κείμενα με την έμφασή του στην αναστάτωση σε
όλη τη χώρα. Η ορολογία του δεν έχει παράλληλο, γεγονός ανεξήγητο εάν αυτές οι
εκφράσεις ήταν συνηθισμένες και αποδεκτές "μεταφορές" ή "τόποι"
σ' αυτό το είδος κειμένων. Σ’ αυτόν τον κατάλογο θα πρέπει να προστεθεί ένα
ακόμη κείμενο, που σχεδόν βέβαια είναι από την εποχή του Ahmose. Ένας Μαθηματικός Πάπυρος
από το έτος 11 της βασιλείας του Ahmose περιλαμβάνει τη σημείωση ότι κατά τη διάρκεια των
γενεθλίων του Σεθ, "Υπήρξε μια εκδήλωση της φωνής του (= βροντή) από την
Μεγαλειότητα του θεού." Στα ακόλουθα γενέθλια της Ίσιδας παρατηρήθηκε
"Ο ουρανός να βρέχει". Όπως και η Στήλη της Καταιγίδας, αυτή είναι
μια κυριολεκτική και όχι μεταφορική καταγραφή ασυνήθιστης βροντής και βροχής,
και είναι μια ακόμη απόδειξη ότι οι λόγιοι υπό τον Ahmose κατέβαλαν στενή και
ιδιαίτερη προσοχή σε ζητήματα καιρού. Είναι σαφές ότι είχαν λόγους να το
πράξουν. Αυτό που ο Ahmose έζησε και κατέγραψε δεν ήταν μια τυπική καταιγίδα,
ούτε μια συγκαλυμμένη αναφορά στην καταστροφή των Υξώς. Εάν η Στήλη της
Καταιγίδας καταγράφει τα πραγματικά γεγονότα της Θήρας ή μεταγενέστερες
επιπτώσεις δεν μπορεί να αποδειχθεί με βεβαιότητα, δεδομένου ότι το κείμενο δεν
μπορεί να αναμένεται να αναφέρει ότι η θύελλα "προέρχεται από την Θήρα" ή "μεταξύ των Αιγαιοπελαγιτών." Οι συγγραφείς δεν θα
μπορούσαν να το γνωρίζουν. Αυτό που δηλώνει το κείμενο είναι ότι αυτή η
καταιγίδα ήταν απαράμιλλη σε ένταση και έκταση. Τα γεγονότα που περιγράφονται
δεν χρειάζεται να αποτελούν μαρτυρία της αρχικής έκρηξης, αλλά των
κλιμακούμενων επακόλουθων που θα συνεχίστηκαν επί αρκετά χρόνια.
Η
μινωική έκρηξη της Σαντορίνης υπήρξε κατά τις τελευταίες δεκαετίες ένα από τα
κύρια ζητήματα που αφορούν την απόλυτη χρονολόγηση της περιοχής της Ανατολικής
Μεσογείου. Η ακριβής ημερομηνία της έκρηξης είναι ένας πολύ σημαντικός δείκτης
και σημείο αναφοράς για τη σύνδεση και το συγχρονισμό των διαφόρων κυμαινόμενων
χρονολογιών στην ανατολική Μεσόγειο και την Εγγύς Ανατολή. Μέχρι το 2006 η
απόλυτη ημερομηνία για την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας ήταν ακόμα ένα θέμα
συζήτησης και είχαν προταθεί δύο κλίμακες χρονολόγησης, οι οποίες είχαν περίπου 100
χρόνια διαφορά η μία από την άλλη. Με βάση τα αρχαιολογικά δεδομένα η μινωική
έκρηξη είχε τοποθετηθεί κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του τελευταίου τέταρτου
του 16ου αιώνα π.Χ. (περ. 1524-1500 π.Χ.). Στο μεταξύ ραδιοχρονολογήσεις και τα δεδομένα
των δακτυλίων των δένδρων σε συνδυασμό με στοιχεία από πυρήνες πάγου
υποδείκνυαν μια ημερομηνία περίπου εκατό χρόνια νωρίτερα, στα μέσα του 17ου
αιώνα π.Χ.
Αυτή
η κατάσταση άλλαξε σημαντικά το 2006, όταν μια μελέτη νέων ραδιοχρονολογήσεων
δημοσιεύθηκε από δείγματα που ελήφθησαν από κλαδί ελιάς, η οποία είχε θαφτεί
ζωντανή κατά την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας. Το δέντρο είχε καλυφθεί από
αρκετά μέτρα ελαφρόπετρας, αλλά υπολείμματα των κλαδιών και των φύλλων του
έχουν ανασκαφεί, παρέχοντας ισχυρές ενδείξεις ότι το δέντρο ήταν ζωντανό, όταν
συνέβη η έκρηξη. Ένα άλλο εύρημα ήταν ότι είχε διασωθεί το πλήρες σύνολο των
δακτυλίων του κλαδιού. Αυτό το έκανε ιδανικό βραχύβιο παράδειγμα για
ραδιοχρονολόγηση με ένα πολύ πιο περιορισμένο εύρος σφάλματος από ό,τι πριν. Η
βαθμονομημένη κλίμακα ηλικίας που εξήχθη από τον μεγαλύτερο δακτύλιο (που
σηματοδοτεί το έτος που συνέβη η έκρηξη) είναι τώρα στα 1621-1605 π.Χ. (68%
βεβαιότητα) και 1627-1600 π.Χ. (95% βεβαιότητα).
Λαμβάνοντας
υπόψη την ασυνήθιστα λεπτομερή περιγραφή ενός μείζονος καιρικού φαινομένου στην
Στήλη της Καταιγιδας, θα πρέπει τώρα να εξετάσουμε το ενδεχόμενο ότι η έκρηξη
του ηφαιστείου της Θήρας παρατηρήθηκε από τον ίδιο τον Ahmose. Επιπλέον, η
έκρηξη του ηφαιστείου επηρέασε σίγουρα ένα μεγάλο μέρος της ανατολικής
Μεσογείου και θα παρέμεινε μέρος της προφορικής παράδοσης στη μνήμη των
ανθρώπων για πολύ καιρό μετά. Αλλά η στήλη τονίζει το γεγονός ότι Ahmose ο
ίδιος παρατήρησε το συμβάν, κάτι που φαίνεται να αποκλείει τη χρήση εκ μέρους
του μιας μαρτυρίας από δεύτερο χέρι.
Μια
άλλη πιθανή εξήγηση για την ασυνήθιστη καταιγίδα που περιγράφει ο Ahmose είναι
ότι μπορεί να μην ήταν η ίδια η έκρηξη, αλλά τα επακόλουθά της, ένα
βραχυπρόθεσμο επεισόδιο κλιματικής αλλαγής που επηρέασε μια πολύ μεγάλη
περιοχή, συμπεριλαμβανομένης όλης της Αιγύπτου. Αυτό το κλιματικό επεισόδιο θα διέκοψε
σοβαρά τις συνήθεις καιρικές συνθήκες στην Αίγυπτο, γεγονός που θα μπορούσε να
ήταν ο λόγος για τον οποίο σχολιάστηκε σε κείμενα όπως η Στήλη της Καταιγίδας και
ο Μαθηματικός Πάπυρος. Το επεισόδιο της Καταιγίδας, που χαρακτηρίζεται από
αυξημένες βροχοπτώσεις και καταιγίδες, πιθανώς κράτησε μόνο για λίγα χρόνια, διάστημα
το οποίο δεν είναι αρκετά μεγάλο για να είναι ανιχνεύσιμο, για παράδειγμα στο
αρχείο γύρης.
Αυτό
θα εξακολουθούσε να τοποθετεί τον Ahmose κοντά στο χρόνο της έκρηξης. Από τις
σύγχρονες ηφαιστειακές εκρήξεις, όπως εκείνη του Κρακατόα το 1883 μ.Χ., είναι
γνωστό ότι τα πολυάριθμα επακόλουθα περιλαμβάνουν σκοτεινό ουρανό, χαμηλότερες θερμοκρασίες
και χαοτικές καιρικές συνθήκες που διαρκούν αρκετά χρόνια. Θα ήταν ενδιαφέρον
να διερευνηθεί κατά πόσον η μικρή πτώση της μέσης θερμοκρασίας από έναν έως δύο
βαθμούς Κελσίου θα οδηγούσε σε αυξημένο σχηματισμό σφοδρών καταιγίδων πάνω από
την Αίγυπτο, αλλά δεν υπάρχει τέτοια μελέτη διαθέσιμη σήμερα. Σε ένα πρόσφατο
άρθρο σχετικά με τα ακριβή στάδια της έκρηξης της Θήρας και τα επακόλουθά της
συνοψίζονται διάφορα φαινόμενα που είναι πιθανό να βίωσαν οι λαοί της Ύστερης
Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Τα φαινόμενα αυτά
ακούγονται εντυπωσιακά παρόμοια με τις διάφορες παρατηρήσεις που αναφέρονται
στη στήλη του Ahmose:
1.
Εκκωφαντική έκρηξη. (Η έκρηξη του Κρακατόα ακούστηκε σε απόσταση πάνω από 4.000
χιλιόμετρα. Η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας υποτίθεται ότι ήταν ισχυρότερη
από την πρώτη!).
2.
Σεισμικό τράνταγμα του εδάφους, που θα έγινε αισθητό από τους ανθρώπους που
ζούσαν στα γύρω νησιά.
3.
Σκοτάδι πάνω από την περιοχή που καλύπτεται από το νέφος τέφρας, ιδιαίτερα
έντονο κοντά στη Θήρα, που θα διάρκεσε για περισσότερο από μία ημέρα, ίσως
ακόμη και για αρκετές ημέρες (σκοτάδι παρατηρήθηκε σε απόσταση 600 χιλιομέτρων
για δύο ημέρες μετά την έκρηξη του ηφαιστείου Tambora στην Ινδονησία, του
οποίου η έκρηξη ακούστηκε επίσης τουλάχιστον σε απόσταση 2.000 χλμ.).
4.
Θυελλώδεις καιρικές συνθήκες που αναπτύχθηκαν στο κέντρο της έκρηξης και
εξαιρετικά ισχυρή βροχόπτωση στην περιοχή του νότιου Αιγαίου.
5.
Σοβαρή καταστροφή των παράκτιων περιοχών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο
από διάφορα τσουνάμι.
Στο
πλαίσιο αυτό, η ανώτερη δύναμη της θηραϊκής έκρηξης σε σχέση με αυτές των
ηφαιστείων για τα οποία διαθέτουμε ιστορικά αρχεία θα πρέπει να τονιστεί. Παραμένει
δύσκολο να εκτιμηθεί το ακριβές εύρος των περιοχών που επηρεάστηκαν και με ποια
ένταση.
Κάποια
ίχνη της έκρηξης της Θήρας έχουν βρεθεί στην περιοχή του οικισμού του Tell el-Dab'a στο ανατολικό Δέλτα. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών βρέθηκε ελαφρόπετρα
σε παράγωγα περιβάλλοντα, όπως εργαστήρια στα οποία είχε χρησιμοποιηθεί ως
λειαντικό υλικό και συλλέχθηκε ειδικά γι’ αυτή τη χρήση. Μόνο λίγα ίχνη ελαφρόπετρας εναποτέθηκαν άμεσα στο Δέλτα από τις αιολικές δυνάμεις, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της
ελαφρόπετρας έφτασε στις ακτές ως μια πλωτή μάζα ελαφρόπετρας που σχηματίστηκε στην επιφάνεια του ωκεανού μετά
από την ηφαιστειακή δραστηριότητα. Αυτό δημιουργεί πολύ περισσότερα ερωτήματα:
για παράδειγμα, πόσο καιρό πήρε μέχρι να φτάσει η ελαφρόπετρα στα
αιγυπτιακά παράλια και πόσο καιρό χρειάστηκε να μείνει εκεί προτού οι άνθρωποι
συνειδητοποιήσουν τα πλεονεκτήματα της ελαφρόπετρας και αρχίσουν να τη
συλλέγουν;
Ως
τελευταίο σημείο είναι απαραίτητο να τονίσουμε ότι μια τέτοια μεγάλη φυσική
καταστροφή, όπως η ηφαιστειακή έκρηξη που εξετάζουμε, θα έχει πλήξει σοβαρά ένα
ευρύ φάσμα πολιτισμών γύρω από την ανατολική Μεσόγειο. Θα είχε παραμείνει στη
μνήμη των ανθρώπων για μεγάλο χρονικό διάστημα. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι
δεν έχουμε συγκεκριμένες αφηγήσεις οπουδήποτε στην περιοχή αυτή από ανθρώπους
που είχαν δει από πιο κοντά την έκρηξη της Θήρας. Η εισροή νέων δεδομένων μας
υποχρεώνει να αναθεωρήσουμε τη χρονολογία του Μέσου Βασιλείου, της Δεύτερης
Ενδιάμεσης Περιόδου και του Νέου Βασιλείου. Είναι πλέον καιρός να εξεταστεί το
ενδεχόμενο ότι η Στήλη της Καταιγίδας είναι πράγματι μια σύγχρονη καταγραφή του
κατακλυσμικού γεγονότος της Θήρας.
Η
νέα ερμηνεία της στήλης σημαίνει ότι ο Αιγύπτιος Φαραώ Ahmose κυβέρνησε σε μια
περίοδο πιο κοντά στην έκρηξη της Θήρας από όσο προηγουμένως νομίζαμε - ένα
εύρημα που θα μπορούσε να αλλάξει την κατανόηση των μελετητών για μια κρίσιμη
καμπή στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αν η στήλη περιγράφει πράγματι την επαύριο
της καταστροφής της Θήρας, τότε η ορθή χρονολόγηση της ίδιας της στήλης και η
βασιλεία του Ahmose, που σήμερα τοποθετείται περίπου στα 1550 π.Χ., θα μπορούσε
στην πραγματικότητα να είναι 30 έως 50 χρόνια παλαιότερη. Αυτό είναι σημαντικό
για τους μελετητές της αρχαίας Εγγύς Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου,
επειδή οι χρονολογίες που χρησιμοποιούν οι αρχαιολόγοι βασίζονται στους καταλόγους
των Αιγυπτίων Φαραώ και τα νέα αυτά στοιχεία θα μπορούσαν να αναπροσαρμόσουν
τις εν λόγω ημερομηνίες.
Η
αναθεωρημένη χρονολόγηση της βασιλείας του Ahmose θα μπορούσε να σημαίνει ότι
οι ημερομηνίες άλλων γεγονότων στην αρχαία Εγγύς Ανατολή ταιριάζουν μεταξύ τους
πιο λογικά. Για παράδειγμα, επανευθυγραμμίζει τις χρονολογίες σημαντικών
γεγονότων, όπως η πτώση της ισχύος των Χαναναίων και η κατάρρευση της
Βαβυλωνιακής Αυτοκρατορίας. Αυτές οι νέες πληροφορίες θα συμβάλουν στην
καλύτερη κατανόηση του ρόλου του περιβάλλοντος στην ανάπτυξη και την καταστροφή
των αυτοκρατοριών στην αρχαία Μέση Ανατολή. Για παράδειγμα, η νέα χρονολογία
βοηθά να εξηγηθεί πώς ο Ahmose ανήλθε στην εξουσία και αντικατέστησε τους ξένους
ηγεμόνες της Αιγύπτου - τους Υξώς. Η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας και το
τσουνάμι που προέκυψε θα είχε καταστρέψει τα λιμάνια των Υξώς και θα
αποδυνάμωσε σημαντικά τη ναυτική τους δύναμη. Επιπλέον, η διαταραχή του
εμπορίου και της γεωργίας που προκλήθηκε από την έκρηξη θα είχε υπονομεύσει την
δύναμη της Βαβυλωνιακής Αυτοκρατορίας και θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί οι
Βαβυλώνιοι δεν ήταν σε θέση να αποκρούσουν την εισβολή των Χετταίων.
[Απόδοση από τα αγγλικά Σταύρος Γκιργκένης, Θεσσαλονίκη 2014]
[Απόδοση από τα αγγλικά Σταύρος Γκιργκένης, Θεσσαλονίκη 2014]