Χρήσιμοι σύνδεσμοι:
Από τον Ηρόδοτο (2.135) γνωρίζουμε για
ένα ποίημα της Σαπφούς, στο οποίο ασκούσε κριτική στον αδερφό της Χάραξο ή την
ερωμένη του. Ο Χάραξος ήταν έμπορος κρασιών, ο οποίος, ταξιδεύοντας στην Αίγυπτο, ερωτεύτηκε
μια διαβόητη εταίρα, δούλη στη Ναύκρατη, και έδωσε ένα μεγάλο ποσό για να την
εξαγοράσει. Ο Χάραξος επέστρεψε στη θάλασσα, απορρίπτοντας έντονα όλες τις
επιφυλάξεις της αδερφής του (Οβίδιος, Her. 16.63-70,
117-120). Πολλοί φιλόλογοι αμφισβήτησαν την ύπαρξη του Χάραξου και της ερωμένης
του, η οποία αποκαλείται Δωρίχα από τον Ποσείδιππο (3ος αιώνας π.Χ. απ. 17 Gow-Page = 122 Austin-Bastianini), αλλά Ροδώπις από
τον Ηρόδοτο. Ο νέος πάπυρος φαίνεται να επιβεβαιώνει την ύπαρξη του Χάραξου
(αλλά και του άλλου αδερφού της Σαπφούς, του Λάριχου).
Περιεχόμενο
Κάποιος, πιθανότατα η ίδια η Σαπφώ,
ασκεί κριτική σε ένα άλλο πρόσωπο, που δεν κατονομάζεται στο σωζόμενο κείμενο,
ότι διαδίδει διαρκώς πως ο Χάραξος θα φτάσει με το καράβι γεμάτο (η επιστροφή
του με αγαθά από το εξωτερικό ίσως να ήταν απαραίτητη για την ευπορία της
οικογένειας). Ωστόσο αυτό το γνωρίζουν μόνο οι θεοί. Το σωστό θα ήταν ο
ανώνυμος αποδέκτης του ποιήματος να παρακαλέσει τη Σαπφώ να ικετεύσει την Ήρα
για την ασφαλή επιστροφή του Χάραξου. Κατά τα άλλα όλα εξαρτώνται από τους
θεούς και ειδικά τον Δία, ο οποίος μπορεί να έστειλε κάποιον δαίμονα (εδώ
κατώτερη θεότητα) να απαλλάξει τον Χάραξο και το πλήρωμα του πλοίου από τα τυχόν
βάσανά τους. Το ποίημα κλείνει με μια ευχή για τον άλλο αδερφό της Σαπφούς, το
Λάριχο, να μεγαλώσει, να γίνει σωστός άντρας και να απαλλάξει την οικογένειά
του (= «εμάς») από το άγχος.
Αρχαίο κείμενο
ἀλλ’ ἄϊ θρύληϲθα
Χάραξον ἔλθην
νᾶϊ ϲὺµ
πλέαι· τὰ µέν̣, οἴο̣µα̣ι, Ζεῦϲ
οἶδε ϲύµπαντέϲ
τε θέοι· ϲὲ δ’̣ οὐ χρῆ
ταῦτα νόειϲθαι,
ἀλλὰ καὶ πέµπην ἔµε
καὶ κέλ⟦η⟧`ε΄ϲθαι
πόλλα λί̣ϲϲεϲθαι̣
βαϲί̣λ̣η̣αν Ἤ̣ραν
ἐξίκεϲθαι
τυίδε ϲάαν ἄγοντα
νᾶα Χάραξον,
κἄµµ’ ἐπεύρην ἀρτ̣έ̣µεαϲ· τὰ δ’ ἄλλα
πάντα δαιµόνεϲϲ̣ιν
ἐπι̣τ̣ρόπωµεν·
εὐδίαι̣ γ̣ὰρ̣ ἐκ
µεγάλαν ἀήτα̣ν̣
αἶψα πέ̣λ̣ο̣νται·
τῶν κε βόλληται βαϲίλευϲ
Ὀλύµπω
δαίµον’ ἐκ πόνων ἐπάρ{η}`ω΄γον
ἤδη
περτρόπην, κῆνοι
µ̣άκαρεϲ πέλονται
καὶ πολύολβοι.
κ̣ἄµµεϲ, αἴ κε τὰν κεφάλα̣ν ἀέργ̣η
Λάρι̣χοϲ
καὶ δήποτ’ ἄνη̣ρ γένηται,
καὶ µάλ’ ἐκ πόλλ⟦η⟧`αν΄
βαρ̣υθύ̣µιάν̣ κεν
αἶψα λύθειµεν.
Μετάφραση
Μα πάντα φλυαρείς ότι
θα έρθει ο Χάραξος
με το καράβι πλήρες.
Τούτο -νομίζω- το ξέρει
ο Δίας και όλοι οι
θεοί. Εσύ δεν πρέπει αυτό
να το στοχάζεσαι
καθόλου,
αλλά να στέλνεις και
να με παρακαλάς
την Ήρα τη βασίλισσα
θερμά να ικετεύω
ο Χάραξος εδώ να
φτάσει,
το πλοίο σου φέρνοντας,
και να μας βρει
αβλαβείς. Όλα τα άλλα
στους θεούς ας τα
αφήσουμε.
Γοργά η νηνεμία
έρχεται
μετά από μεγάλο
ανέμου φύσημα.
Αν θέλει ο βασιλιάς
του Ολύμπου,
ήδη θεό βοηθό στα
βάσανα τους
έστειλε κι εκείνοι
ευλογημένοι
και τρισόλβιοι θα ’ναι.
Εμείς, αν σηκώσει κεφάλι [1]
ο Λάριχος και γίνει επιτέλους
άντρας,
από πολύ βαριά αθυμία
γοργά θα απαλλαγούμε.
[Σταύρος Γκιργκένης]
[1] Υποθέτω γραφή
ἀέρρῃ αντί του ἀέργη (= ἀέργῃ) που δίνει
ο Obbink. Το ἀέρρω είναι
λεσβιακή υποτακτική του ἀείρω =
υψώνω. Ἀρα κεφαλάν ἀερρῃ = κυρ.
υψώνει το κεφάλι = μεταφ. παίρνει θάρρος.