Κερκίδας ο Μεγαλοπολίτης: οι τρεις μορφές του έρωτα

Στο παρακάτω απόσπασμα από τους Μελιάμβους του Κερκίδα του Μεγαλοπολίτη ο ποιητής-φιλόσοφος αναφέρεται στο ζήτημα του έρωτα, παραφράζοντας στίχους του Ευριπίδη (εμπεριέχονται στα εισαγωγικά «»). Ο έρωτας, λέει ο Ευριπίδης, άλλοτε είναι ήρεμος και άλλοτε θυελλώδης, όπως ο άνεμος. Η πρώτη μορφή του έρωτα, που συνδυάζει την πειθώ και τη σωφροσύνη, είναι αυτή που πρέπει να προτιμά ο λογικός άνθρωπος. Αντίθετα ο άνθρωπος που σύρεται από την λαίλαπα του πόθου, καθοδηγούμενος από τη βία και τη μανία του πάθους, μόνο συμφορές και εκ των υστέρων μεταμέλεια φέρνει στον εαυτό του. Τελικά, μας λέει ο Κερκίδας, ο άνθρωπος που γνησίως εμπνέεται από την στάση ζωής των Κυνικών θα προτιμήσει μια τρίτη μορφή του έρωτα, που δεν αναφέρει ο Ευριπίδης, την πιο εύκολη και απλή, χωρίς δεσμεύσεις, μπελάδες και πάθη, τον αγοραίο έρωτα, χάρη στον οποίο με έναν οβολό νιώθεις ότι έγινες γαμπρός του Τυνδάρεω, έχοντας στον πλάι σου μια «Ωραία Ελένη» όποτε το επιθυμείς:

           

«Με τρόπους δυο», μας λέει , «φυσά από τα μάγουλά του

            ο γιος της Αφροδίτης με τις κυανές φτερούγες», [1]

            Δαμόνομε, που αρκετά καλά τα έχεις μάθει τούτα.

            «Γιατί σ' εκείνον το θνητό

            που θα του λάχει πράο κι ευμενές

            το στόμα του Έρωτα αίσιο να τον φυσήξει,

            εκείνος το πλοίο του στην ήρεμη του Έρωτα θάλασσα

            με της Πειθώς [2] το συνετό πηδάλιο κυβερνά.

            Σ' εκείνους όμως που δυσοίωνο το στόμα του θ' ανοίξει,

            τις λαίλαπες ή τις αδηφάγες θύελλες σηκώνοντας των πόθων,

            σ' αυτούς γεμάτο πάντα κύματα θα είναι το ταξίδι».

            Καλά τα λέει ο Ευριπίδης. Μια και λοιπόν

            δύο ειδών του Έρωτα οι άνεμοι είναι, δεν είναι πιο καλό

            τον ούριο για μας αέρα να διαλέξουμε;

            Με το τιμόνι της Πειθώς, γεμάτοι σωφροσύνη,

            ίσια να πλέουμε,

            όταν της Αφροδίτης το ταξίδι κάνουμε;

             

(λείπουν κάποιοι στίχοι)

             

            Οι αστραπές ταλαιπωρούνε το ταξίδι του:

            γιατί αυτό που είναι βίαιο και πονηρό,

            ανόητο και μανιώδες στο κυνήγι της γυναίκας,

            οδηγεί στο τέλος σε μεγάλη συμφορά

            και στην οδύνη της μεταμέλειας.

            Μα η αγοραία Αφροδίτη,  

            - να μη έχεις έγνοια για τίποτα

            όταν ποθείς, όταν ανάγκη έχεις -

            δε φέρνει φόβο, ούτε ταραχή:

            αυτήν με έναν οβολό στο κρεβάτι αφού ξαπλώσεις,

            φαντάσου πως είσαι του Τυνδάρεω γαμπρός.   

---

[1] Ενν. ο Έρως. Η εικόνα του Έρωτα που φυσά ή τοξεύει τους ανθρώπους με δύο τρόπους είναι παλιά. Πβ. Πίνδ., Νεμ. 8 (προοίμιο), Ευριπ., Ιφιγ. εν Αυλ. 548-9, Αδέσποτο τραγικό απόσπασμα 187 Nauck.

[2] Η δύναμη του να πείθεις προσωποποιημένη. Κατά μια παράδοση ήταν κι αυτή κόρη της Αφροδίτης.