Θρήνος για τον Τέτιχο: το αρχαιότερο αττικό ταφικό επίγραμμα

Το επίγραμμα προέρχεται από τη βάση επιτύμβιας στήλης στα Σεπόλια και χρονολογείται στα 575-550 π.Χ. Είναι γραμμένο στο αρχαϊκό αττικό αλφάβητο. Εκτός από την έκκληση για θρήνο προς τιμήν του νεκρού, υποδηλώνει και την ανάγκη για εγκωμιασμό του. Δεν μας δίνει παρά μόνο το όνομά του, παραλείποντας οικογενειακές πληροφορίες ή τον τόπο καταγωγής, ενώ τον χαρακτηρίζει άνδρα αγαθό, μια έκφραση με αριστοκρατικές συνδηλώσεις. Μας πληροφορεί ότι σκοτώθηκε νέος στη μάχη, αλλά δεν μας πληροφορεί σε ποια. Η εσκεμμένη αυτή έλλειψη πληροφόρησης μετατρέπει τελικά τον Τέτιχο σε ένα άχρονο παράδειγμα, στον αρχετυπικό ήρωα, ο οποίος πεθαίνει τον καλό θάνατο, όπως ο πολεμιστής των ποιημάτων του Τυρταίου. Ο Τέτιχος συλλαμβάνεται από τους στίχους του επιγραμματοποιού μια για πάντα στην πιο ωραία του στιγμή, άφθαρτα νέος και όμορφος κατά τη στιγμή του θανάτου του.

Είτε κανείς είναι πολίτης, είτε ξένος που ήρθε από αλλού,

ας προσπεράσει, αφού οικτίρει τον Τέτιχο, άντρα αγαθό.

Στον πόλεμο πέθανε και τα νιάτα του έχασε.

Αφού για το χαμό του κλάψετε, στο καλό να πάτε.

Σύντομος σχολιασμός

Παρά τη φαινομενική του απλότητα, το επίγραμμα δείχνει τεχνική ικανότητα εκ μέρους του δημιουργού του. Ο διαχωρισμός των περαστικών σε πολίτες και ξένους αποτελεί είδος σχήματος εν δια δυοίν που καλύπτει όλους τους τυχόν οδοιπόρους. Τα ρήματα κίνησης υποδηλώνουν έμμεσα τη συνήθη θέση των ταφικών μνημείων πλάι στους δρόμους και ταυτόχρονα καλύπτουν όλες τις χρονικές βαθμίδες του περάσματος από τον τύμβο, παρελθόν (ἐλθών), παρόν (παρίτω), μέλλον (νεῖσθε), και μάλιστα σε διαφορετικές ρηματικές εγκλίσεις ή πρόσωπα. Η διπλή επανάληψη του αγαθός με διαφορετική κάθε φορά σημασία, το διπλό θρηνητικό ρήμα (οικτίρω, οδύρομαι) και τα δύο ρήματα θανάτου (φθίμενον, ὀλέσαντα) δίνουν εντυπωσιακή ποικιλία σε ένα πολύ σύντομο κείμενο.