Μια διαφορετική μοίρα για τον Πρωτεσίλαο

Η δέκατη τρίτη ιστορία του Κόνωνος αφηγείται τα σχετικά με την Αιθίλλα, η οποία ήταν θυγατέρα του Λαομέδοντα και αδελφή του Πριάμου. Αυτήν μαζί με άλλες γυναίκες ο Πρωτεσίλαος την πήρε αιχμάλωτη από την Τροία με τα πλοία. Μετά από πολλές θύελλες μόλις που κατάφεραν να  αγκυροβολήσουν μεταξύ Μένδης  και Σκιώνης. Καθώς οι άνδρες του Πρωτεσίλαου στο σύνολό τους ανέβηκαν πάνω από τον αιγιαλό, προς το εσωτερικό της περιοχής, με σκοπό να βρουν νερό, η Αιθίλλα συζήτησε μαζί με τις άλλες αιχμάλωτες γυναίκες και άλλα πολλά, αλλά και ότι αν έφταναν μαζί με τους Έλληνες στην Ελλάδα, οι συμφορές της Τροίας θα τους φαίνονταν χρυσάφι.  Έτσι τις έπεισε να κάψουν τα πλοία.  Οι Έλληνες αναγκάστηκαν να μείνουν μαζί τους σ’ εκείνη την περιοχή και έχτισαν μια πόλη, την Σκιώνη, και κατοίκησαν εκεί μαζί με τις γυναίκες.

[Από τη Βιβλιοθήκη του Φωτίου]

Ό,τι είναι ουσιαστικά η ίδια ιστορία, η οποία τοποθετείται εδώ στην χερσόνησο της Παλλήνης στη Χαλκιδική, σε διαφορετικές παραλλαγές και σε διαφορετικές τοποθεσίες αποτελεί τον αιτιολογικό μύθο για την ίδρυση αρκετών πόλεων στη λεκάνη της Μεσογείου. Σε κάθε περίπτωση οι γυναίκες είναι  Τρωαδίτισσες, αλλά τα κίνητρά τους μπορεί να ποικίλλουν από παραλλαγή σε παραλλαγή. Ορισμένες φορές λέγεται ότι συνοδεύουν Τρώες φυγάδες, οι οποίοι διασώθηκαν από την καταστροφή, και ότι καίνε τα πλοία, επειδή βαρέθηκαν να ταξιδεύουν. Όταν τις οδηγούν στο ταξίδι Έλληνες που τις πήραν ως δούλες  ή ερωμένες  αναφέρεται συνήθως ότι φοβούνται ιδιαίτερα να φτάσουν στην Ελλάδα, επειδή θα έχουν να αντιμετωπίσουν τις Ελληνίδες συζύγους ως αφέντρες. Στη συγκεκριμένη ιστορία η αρχαιότερη πηγή μας για την ίδρυση της Σκιώνης είναι ο Θουκυδίδης, ο οποίος μας αναφέρει ότι η πόλη ιδρύθηκε από Πελοποννήσιους Έλληνες που επέστρεφαν από την Τροία. Δεν αναφέρει την ιστορία με τις γυναίκες και την καύση των πλοίων, ωστόσο είναι λογικό να υποθέσουμε ότι αποτελούσαν ήδη μέρος της παράδοσης της ίδρυσης της πόλης, αφού η Σκιώνη καταστράφηκε ολοκληρωτικά το 421 π.Χ. Το όνομα της Αιθίλλας φαίνεται ότι έχει πλαστεί για να παραπέμπει στο ρήμα αἴθω  που σημαίνει «καίω». Ο Πολύαινος 7.47 την αποκαλεί Αιθία. Η Αιθίλλα μαζί με δύο άλλες αδελφές της αναφέρονται από την επιτομή του Απολλοδώρου  6.15 c σε σχέση με το κάψιμο πλοίων στον ποταμό Ναύαιθο (< ναῦς + αἴθω). Είναι φανερό ότι η ιστορία του Πρωτεσίλαου στον Κόνωνα  διαφέρει πολύ από την γνωστή ομηρική παράδοση ότι ο Πρωτεσίλαος ήταν ο πρώτος Έλληνας που σκοτώθηκε στην Τροία. Ωστόσο την ιστορία του Κόνωνος την επιβεβαιώνουν νομίσματα που ανακαλύφθηκαν στην πόλη της Σκιώνης και φέρουν την εικόνα του ήρωα καθώς και το όνομά του στη μία πλευρά, ενώ στην άλλη εικονίζουν την  πλώρη ενός καραβιού και έχουν τη γραφή ΣΚΙΟ.  Χρονολογούνται γύρω στο 480.