Ο θεϊκός Δίδυμος Εαυτός (Σύζυγος) στο ευαγγέλιο των Μανιχαίων

Λίγο πριν από το 1970 ανακαλύφθηκε στην Αίγυπτο ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του Μανιχαϊσμού. O κώδικας, ο οποίος χρονολογείται στις αρχές του 5ου αιώνα μ.Χ., αγοράστηκε από το πανεπιστήμιο της Κολωνίας, από το οποίο πήρε και το όνομα του, P. Colon. Inv. Nr. 4780 (συντομογραφικά CMC = Codex Manichaicus Coloniensis). O κώδικας είναι γραμμένος στην Ελληνική, αλλά το πρωτότυπο πρέπει να ήταν αραμαϊκό. Το έργο έχει τον τίτλο Περί τῆς γέννης τοῦ σώματος αὐτοῦ, «Για τη γέννηση του σώματός του», αλλά οι ειδικοί διαφωνούν για το αν ο τίτλος αναφέρεται στο φυσικό σώμα του Μάνη, με την έννοια της Παρουσίας και ενσάρκωσής του στη γη και τον υλικό κόσμο, ή στην Εκκλησία που ίδρυσε (πβ. την ομοίωση της χριστιανικής Εκκλησίας με το σώμα του Ιησού στον Παύλο). Το μέρος του κειμένου που έχει σωθεί στηρίζει και τις δύο εκδοχές: μας περιγράφει την παιδική και νεανική ηλικία του Μάνη, τη σταδιακή ωρίμανσή του και τη συνειδητοποίηση της θείας προέλευσης και της αποστολής του, αλλά περιέχει και την αφήγηση των πρώτων ιεραποστολών του, δηλαδή την ίδρυση της δικής του Εκκλησίας. Επίσης το κείμενο δεν είναι γραμμένο από έναν συγγραφέα, αλλά αποτελεί συρραφή πρώιμων μαρτυριών της ζωής, της διδασκαλίας και των έργων του Μάνη από τους πρώτους μαθητές του. Θυμίζει δηλαδή στη σύνθεσή του το Διατεσσάρων του Τατιανού, έναν εναρμονισμό των αφηγήσεων των τεσσάρων χριστιανικών ευαγγελίων.

            Η θρησκεία που ίδρυσε ο Μάνης είναι συγκρητιστική με στοιχεία από πλήθος παραδόσεις (ιουδαιοχριστιανισμός, γνωστικισμός, ερμητισμός, περσικές παραδόσεις, βουδισμός, αστρολογία, μυστήρια). Υποτίθεται ότι δέχτηκε θεία προστασία και αποκαλύψεις αγγέλων από πολύ μικρός. Ένας από αυτούς τους αγγέλους θα γίνει ο Σύζυγός του, ο Δίδυμός του, δηλαδή ένας φύλακας άγγελος, ο οποίος θα τον συνοδεύει και θα τον καθοδηγεί σε όλη του ζωή. Κάθε άνθρωπος έχει έναν τέτοιο «Σύζυγο» που πρέπει να αναζητήσει και να τον βρει. Αυτός είναι που του αποκαλύπτει όλα τα θεία μυστήρια. Πρόκειται για μια υπόσταση του Νου, της θεϊκής διάνοιας, όπως ο Ποιμάνδρης στα ερμητικά κείμενα. Σε ένα βαθύτερο και μυστικιστικό επίπεδο ο άνθρωπος ταυτίζεται με τον δίδυμό του, δηλαδή με τον θεϊκό του Εαυτό. Παρακάτω μεταφράζεται ένα απόσπασμα, στο οποίο ο Μάνης αναφέρεται στον Δίδυμό του:

23-24. (Και ο Δίδυμός μου μου αποκάλυψε) τα μυστικά, τις σκέψεις και το μεγαλείο του Πατέρα μου και για εμένα, ποιος είμαι, και ποιος τέλος πάντως είναι ο Δίδυμός μου ο αξεχώριστος. Επίσης μου είπε για την ψυχή μου, που είναι η ψυχή όλων των κόσμων, ποια είναι και πώς έγινε. Κι ακόμη, πέρα απ’  αυτά, μου φανέρωσε τα ύψη τα άπειρα και τα βάθη τα ανεξιχνίαστα. Μου έδειξε όλα όσα...

            ...εκείνον που είναι αλάνθαστος.

            Με ευσέβεια τον αποδέχτηκα

            Και τον κράτησα σαν δικό μου απόκτημα.

            Και πίστεψα ότι αυτός

            Μου ανήκει και είναι δικός μου,

            Ότι είναι σύμβουλος αγαθός και χρηστός.

            Τον αναγνώρισα και κατάλαβα ότι

            Εκείνος είμαι εγώ,

            Από τον οποίο χωρίστηκα.

            Και μαρτύρησα

            Ότι εγώ είμαι εκείνος ο ίδιος,

            Από κάθε άποψη ο όμοιός του...