[Την ιστορία αφηγείται ο Νίκανδρος στο Περί ποιητών και ο Κεφάλων ο Γεργίθιος στα Τρωικά του] [1]
Ο Αλέξανδρος, ο γιος του Πριάμου, όταν έβοσκε τα βόδια του στην Ίδη,[2] ερωτεύτηκε την Οινώνη, θυγατέρα του Κεβρήνος.[3] Λέγεται ότι αυτή, κυριευμένη από κάποιον από τους θεούς, προφήτευε για το μέλλον, ενώ ήταν επιπλέον και πολύ ξακουστή για τη δύναμη αντίληψης του μυαλού της.[4] Ο Αλέξανδρος, λοιπόν, αφού την πήρε από το σπίτι του πατέρα της, την έφερε στην Ίδη, όπου βρίσκονταν οι στάνες του, και την είχε ως σύζυγό του. Κάνοντάς της φιλοφρονήσεις τής ορκιζόταν ότι δε θα την εγκαταλείψει ποτέ και ότι θα την τιμά όλο και περισσότερο. Εκείνη του έλεγε πως αντιλαμβανόταν ότι προς το παρόν την αγαπούσε πολύ, αλλά ότι θα έρθει καιρός που θα την εγκαταλείψει και θα περάσει στην Ευρώπη. Εκεί ξετρελαμένος με μια ξένη γυναίκα, θα φέρει πόλεμο στους δικούς του. Του εξηγούσε ότι μοιραία θα τραυματιζόταν στον πόλεμο και ότι κανείς δε θα ήταν ικανός να τον θεραπεύσει εκτός από την ίδια. Κάθε φορά, όμως, που του τα επαναλάμβανε αυτά, εκείνος δεν την άφηνε να του τα θυμίζει.
Ο καιρός πέρασε και ο Αλέξανδρος παντρεύτηκε την Ελένη. Η Οινώνη, κατηγορώντας τον Αλέξανδρο για τις πράξεις του, επέστρεψε στον Κεβρήνα, στον τόπο της καταγωγής της. Ο Αλέξανδρος, όταν ο πόλεμος πια είχε ξεσπάσει, τραυματίστηκε σε μάχη τόξων με το Φιλοκτήτη.[5] Θυμήθηκε στο νου του τα λόγια της Οινώνης, τότε που του είπε ότι θα ήταν δυνατόν να γιατρευτεί μόνο από την ίδια, και της έστειλε έναν κήρυκα, για να την παρακαλέσει να έρθει στα γρήγορα και να τον θεραπεύσει, ξεχνώντας τα περασμένα, αφού συνέβησαν με τη βούληση των θεών.[6] Εκείνη του απάντησε αρκετά αλαζονικά ότι πρέπει να πάει στην Ελένη και να παρακαλέσει εκείνη. Η ίδια, εντούτοις, όλο βιασύνη έσπευσε στο μέρος, όπου είχε πληροφορηθεί ότι κειτόταν (τραυματισμένος). Όμως ο κήρυκας είχε προλάβει και του είχε ανακοινώσει τα λόγια της Οινώνης και ο Αλέξανδρος αποθαρρυμένος ξεψύχησε. Όταν η Οινώνη ήρθε και τον είδε να κείτεται ήδη νεκρός στη γη, ούρλιαξε γοερά και θρηνώντας με πολλή πίκρα αυτοκτόνησε.[7]
[1] Νίκανδρος απ. 13 G-S, Κεφάλων = Ηγησιάναξ από την Αλεξάνδρεια της Τρωάδας, FGrHist 45 F 2. Ο λόγος για τον οποίο ο Νίκανδρος ανέφερε την ιστορία στο Περί ποιητών είναι άγνωστος, αν και μπορεί να υποτεθεί ότι σχολίαζε την πραγμάτευσή της από κάποιον προγενέστερο Κολοφώνιο ποιητή, ίσως τον Ερμησιάνακτα. Ο Κεφάλων δεν είναι παρά ψευδώνυμο του Ηγησιάνακτα, ο οποίος έγραψε στα τέλη του 3ου ή στις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. ένα από τα πρώτα τρωικά ρομάντζα με το προσωπείο ενός φανταστικού χαρακτήρα, που υποτίθεται ότι έζησε την εποχή των Τρωικών (τα Γέργιθα ήταν κοντά στην Κύμη, στην ακτή της Μικράς Ασίας).
[2] Βουνό στην περιοχή της Τρωάδας, όπου τοποθετούνταν και η κρίση του Πάρη-Αλέξανδρου (ήδη στα Κύπρια σελ. 31 Davies), δηλαδή ο αγώνας ομορφιάς των τριών θεαινών (Ήρα, Αθηνά, Αφροδίτη) με κριτή τον Πάρη. Η Αφροδίτη, προκειμένου να επικρατήσει, υποσχέθηκε στον Πάρη την Ωραία Ελένη. Έτσι το επεισόδιο αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως η απώτατη αιτία του Τρωικού Πολέμου.
[3] Η ιστορία της Οινώνης ανήκει στον αρχαίο τύπο της λαϊκής διήγησης για τη νύμφη που ερωτεύεται έναν άπιστο θνητό, καθώς η Οινώνη ήταν νύμφη της Ίδης, κόρη του θεού-ποταμού Κεβρήνος. Αν και η ιστορία δεν ανήκε στην επική παράδοση (η Μικρά Ιλιάς έχει τον Πάρη να σκοτώνεται αμέσως στο πεδίο της μάχης), εντούτοις μπορεί να είναι παλιά, αφού το ποιμενικό πλαίσιο της κρίσης του Πάρη, γνωστό ήδη από τον 7ο αιώνα τουλάχιστον, μπορεί να είχε προσελκύσει στον κύκλο των μύθων για τον Πάρη την ιστορία για το βοσκό και τη νύμφη του ποταμού Κεβρήνος. Ένα απόσπασμα από τον Βακχυλίδη (20 D 3 Maehler) μπορεί να αναφέρεται στην προσπάθειά της, της τελευταίας στιγμής, να σώσει τον Πάρη ή στην αυτοκτονία της. Ο Οβίδιος πραγματεύτηκε την ιστορία της Οινώνης (Her. 5), αλλά εκεί η Οινώνη είναι πολύ ηπιότερη και δεν έχει προφητική δύναμη, αν και στο τέλος του ποιήματος μαθαίνουμε πως η ηρωίδα απέκτησε τη γνώση των θεραπευτικών βοτάνων από τον εραστή της Απόλλωνα. Η εκδοχή του Παρθένιου βρίσκεται κοντύτερα στην εκδοχή του μύθου από τον Κόνωνα (23), αν και στον Κόνωνα ο αγγελιαφόρος που ανακοινώνει τον τραυματισμό του Πάρη στην Οινώνη αργότερα την κατηγορεί για το θάνατό του, με αποτέλεσμα η εξοργισμένη Οινώνη να τον θανατώσει με μια πέτρα. Ο Κόνων στη δική του πραγμάτευση του μύθου συνδέει τον Πάρη, την Οινώνη και το γιο τους Κόρυθο σε μια ιστορία, πιθανώς με απώτερη πηγή τον Ηγησιάνακτα. Στον Κόνωνα η Οινώνη αρνείται να βοηθήσει τον Πάρη, επειδή ο τελευταίος σκότωσε το γιο τους Κόρυθο, μια λεπτομέρεια που απουσιάζει εδώ από τον Παρθένιο. Ο τελευταίος μοιάζει να έσπασε την αρχική ιστορία σε δύο επιμέρους και πραγματεύεται χωριστά τον Κόρυθο στο μύθο αρ. 34. Η αφαίρεση του φόνου του Κόρυθου αφήνει ως μόνο κίνητρο για την άρνηση της Οινώνης να βοηθήσει τον Πάρη τη ζήλια της για την Ελένη, γεγονός που υποδεικνύει με ποιο τρόπο ο Παρθένιος χειρίζεται το υλικό του, για να δώσει έμφαση στο θέμα του έρωτα.
[4] Η θεότητα που εμπνέει την Οινώνη είναι άλλοτε η ο Απόλλων (λ.χ. Οβίδιος) και άλλοτε η Ρέα (λ.χ. Απολλόδ. 3.12.6).
[5] Μια ιστορία γνωστή ήδη από τη Μικρά Ιλιάδα (σελ. 52 Davies).
[6] Ο Κόιντος Σμυρναίος (10.332-333, 362-363), περιφρονώντας κάθε αληθοφάνεια, βάζει τον ίδιο τον τραυματισμένο Πάρη να πηγαίνει στην Ίδη και να ικετεύει την Οινώνη.
[7] Ο Παρθένιος είναι ασαφής για τον τρόπο αυτοκτονίας της Οινώνης. Στον Κόνωνα κρεμιέται με τη ζώνη της, στα σχόλια Bernensia στο Λουκανό 9.972-973 πηδά από έναν βράχο, στο Λυκόφρονα 57-68 πηδά από τον ψηλότερο πύργο τη Τροίας, στον Κόιντο ρίχνεται στην πυρά του Πάρη.