Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

H AΝΑΜΕΝΟΜέΝΗ

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

ΔΙΟΝΥΣΟΣ, ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ

την Φεβρουαρίου 25, 2016

Λήψη συνδέσμου
Facebook
X
Pinterest
Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο
Άλλες εφαρμογές

Powered by Issuu

Publish for Free

Λήψη συνδέσμου
Facebook
X
Pinterest
Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο
Άλλες εφαρμογές

Σχόλια

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις

Έκτωρ: η ετυμολογία του ονόματος

Το όνομα Ἕκτωρ , που απαντά ήδη στη Γραμμική Β΄ μαζί με το παράγωγο ἑκτόριος , ετυμολογείται συνήθως από τον συνδυασμό της ρίζας του ρήματος ἔχω και την κατάληξη -τωρ που δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί, συνεπώς «αυτός που έχει, αυτός που κρατά». Ωστόσο το όνομα μπορεί να είναι στην πραγματικότητα όχι παράγωγο, αλλά σύνθετο και να προέρχεται από την απλοποίηση ενός πρόδρομου τύπου *Ἐχέ-κτωρ κατά το επίσης ομηρικό Πολύκτωρ. Πβ. Για ανάλογα σύνθετα ἐχέθυμος, ἐχέμυθος, ἐχέφρων (« αυτός που έχει φρένας , ο μυαλωμένος»). Σ’ αυτή την περίπτωση το συνθετικό -κτωρ θα συνδεόταν με το κτέρας (= δώρο) και το όνομα –σε μεταφραστική αναλογία προς το ἐχέφρων- θα σήμαινε «αυτός που έχει δώρα», Ἐχέδωρος. Τότε και το Πολύκτωρ θα ισοδυναμούσε νοηματικά με το Πολύδωρος, «αυτός που έχει πολλά δώρα» (όχι «αυτός που κάνει πολλά δώρα»).

Το μυστήριο της πινακίδας του Δισπηλιού

Η πινακίδα του Δισπηλιού ήρθε στο φως κατά την επανάληψη των ανασκαφών από τον καθηγητή Χουρμουζιάδη στον ομώνυμο λιμναίο οικισμό το 1992 μετά από διακοπή 60 χρόνων. Η πινακίδα είναι ξύλινη και χρονολογείται στα 5260 π.Χ. Λόγω του υλικού της έχει υποστεί φθορά από την παραμονή της επί χιλιετίες στη λάσπη, αλλά όχι σε τέτοιο βαθμό που να μην μπορούμε να διακρίνουμε πάνω της μια σειρά από χαράγματα. Η πινακίδα του Δισπηλιού Η ανακάλυψη της πινακίδας και η παλαιότητά της έθεσαν αμέσως επί τάπητος το ερώτημα αν τα χαράγματα είναι τυχαίες γραμμές ή αποτελούν αρχαίο δείγμα γραφής, παλιότερο από αυτό των Αιγυπτίων και των Σουμερίων. Σε περίπτωση που απαντήσουμε καταφατικά στο ερώτημα, προκύπτουν άλλα: υπάρχουν παρόμοια ευρήματα; Τι τύπος γραφής εκπροσωπείται στην πινακίδα; Ποια είναι η γλώσσα που κρύβεται πίσω από τα σημάδια; Για να απαντήσουμε, θα πρέπει να δούμε το θέμα σε ευρύτερο πλαίσιο: το εύρημα στο Δισπηλιό δεν είναι μεμονωμένο, ούτε μοναδικό στην Ευρώπη. Παρόμοιου τύπο...

1ος ορφικός ύμνος στην Εκάτη

(Remedios Varo, Luz Emergente ) Της Εκάτης [1] Την Εκάτη δοξάζω, τη θεά των δρόμων, των τρίστρατων, την εράσμια, την ουράνια και χθόνια και ενάλια, την κροκόπεπλη, την ταφική, που βακχεύει με τις ψυχές των νεκρών, την κόρη του Πέρση, φίλη της μοναξιάς, που αγάλλεται με τα ελάφια, νυχτερινή, θεά των σκύλων, ακατάβλητη βασίλισσα, που αναγγέλλεται με τον θόρυβο των άγριων ζώων, άζωστη, που έχει όψη απροσμάχητη, ταυροπόλο, κλειδούχο άνασσα όλου του κόσμου, ηγεμονική, νύμφη, κουροτρόφο, που συχνάζει στα βουνά . Ικετεύω την κόρη να παρευρεθεί στις όσιες τελετές ευμενής απέναντι στον βουκόλο για να χαίρεται πάντοτε στην καρδιά του. [2] Εἰνοδίαν Ἑκάτην κλήιζω͵ τριοδῖτιν͵ ἐραννήν͵ οὐρανίαν χθονίαν τε καὶ εἰναλίαν͵ κροκόπεπλον͵ τυμβιδίαν͵ ψυχαῖς νεκύων μέτα βακχεύουσαν͵ Περσείαν͵ φιλέρημον͵ ἀγαλλομένην ἐλάφοισι͵ νυκτερίαν͵ σκυλακῖτιν͵ ἀμαιμάκετον βασίλειαν͵ θηρόβρομον͵ ἄζωστον͵ ἀπρόσμαχον εἶδος ἔχουσα...

Έρεβος και ζόφος: ετυμολογική προσέγγιση

Η λέξη ἔρεβος δηλώνει το σκότος του Κάτω Κόσμου και προέρχεται από ρίζα * hregw -, που δήλωνε γενικά το σκοτάδι, με την προσθήκη της κατάληξης των δευτερόκλιτων ουσιαστικών -ος > * hregwos . Το αρχικό λαρυγγικό τράπηκε σε ε- πιθανότατα από επίδραση του -ε- που ακολουθεί, ενώ το χειλοϋπερωικό - gw - τράπηκε σε -β- μπροστά από στρογγυλό οπίσθιο φωνήεν (πβ. πόλος < qwolos , αλλά τέλος < qwelos ). [1] Συνοπτικά: hregwos > ἔρε gw ος > ἔρεβος. Η πρώτη φωνητική εξέλιξη ήταν προ-μυκηναϊκή, ενώ η τελευταία εξέλιξη ήταν μετα-μυκηναϊκή. [2] Από παραλλαγή της ίδιας ρίζας, αλλά με διαφορετική φωνητική εξέλιξη προέρχεται η λέξη ὄρφνη , που δηλώνει το σκοτάδι και τη νύχτα (από * horgwhna > orgwhna > orphna > ὄρφνα/ὄρφνη). [3]

Ο πετεινός και η κότα στην αρχαία Ελλάδα

Gallus Gallinaceus . Ἀλέκτωρ = ο πετεινός (ποιητική λέξη στην αττική διάλεκτο, αλλά η συνήθης λέξη εκτός Αττικής και στη μεταγενέστερη Ελληνική). Η λέξη ἀλεκτρυών χρησιμοποιείται τόσο για τον κόκορα όσο και για την κότα (αν και η λέξη ὄρνις συχνά την αντικαθιστά για την κότα, μερικές φορές μαζί με προσδιοριστικά επίθετα όπως «οικιακή» ή «θηλυκή»). Ἀλεκτορίς = κότα (για πρώτη φορά στον Αριστοτέλη) και ἀλεκτοριδεύς = κοτόπουλο.

Η ετυμολογία και η σχέση των λέξεων ύμνος, υμήν, υμέναιος

Η ετυμολογία της λέξης ύμνος ήταν αμφίβολη και για τους αρχαίους. Οι αρχαίοι γνώριζαν τρεις διαφορετικές ετυμολογίες: 1) από το ρήμα ὑμένω , το οποίο υποτίθεται ότι είναι συγκεκομμένος τύπος του ὑπομένω , επομένως ὕμνος < ὑπόμονος . Σύμφωνα με την ετυμολογία αυτή ύμνος σημαίνει «αυτό που μένει», επειδή διατηρεί στη μνήμη τις αρετές και τις πράξεις όσων επαινούνται. Βλ. Μ. ετυμ. στο λήμμα ύμνος : κατὰ συγκοπὴν͵ ὑπόμονός τις ὢν͵ καθὸ εἰς ὑπομονὴν καὶ μνήμην ἄγει τὰς τῶν ἐπαινουμένων πράξεις καὶ ἀρετάς . 2) Από το σπάνιο ρήμα ὕδειν , το οποίο σημαίνει «λέγω». Σ’ αυτήν την περίπτωση θα έπρεπε να υποθέσουμε συγκεκομμένο τύπο παθητικής μετοχής ** ὑδόμενος > **ὑδμένος > ὕμνος. Βλ. Πρόκλος (=Φώτιος, Βιβλ. 320 a 9-12): καί φησι τὸν ὕμνον μὲν ὠνομάσθαι ἀπὸ τοῦ ὑπόμονόν τινα εἶναι καὶ οἷον εἰς μνήμην καὶ ὑπόμνησιν ἄγειν τὰς πράξεις τῶν ὑμνουμένων· ἢ ἀπὸ τοῦ ὕδειν αὐτάς͵ ὅπερ ἐστὶ λέγειν...

Πέλλα: τι σήμαινε το όνομα της πρωτεύουσας των Μακεδόνων;

(Για την ετυμολογία του ονόματος της Έδεσσας βλ. http://heterophoton.blogspot.gr/2015/04/blog-post_49.html ) Το όνομα της πρωτεύουσας των Μακεδόνων, της Πέλλας, φαίνεται ότι συγγενεύει με το ουσιαστικό πέλλα , το οποίο παραδίδει ο λεξικογράφος Ησύχιος και το ερμηνεύει ως «λίθος». Με τη σειρά του το ουσιαστικό πέλλα μοιάζει να προέρχεται από την ίδια ρίζα με τη λέξη φελλεύς που σημαίνει «ανώμαλο, βραχώδες έδαφος». Υπήρχε ορεινή περιοχή Φελλεύς στην Αττική, από όπου παραγόταν το τοπικό Φελλείτης. Επίσης η φελλία, φελλίς γῆ, φελλίον, φελλεών , όλα με τη σημασία του βραχώδους τόπου. Θηλυκό Φελλεῖς , περιοχή στην Αττική. Ο Ηρωδιανός επισημαίνει ότι το όνομα Φελλεύς δεν δηλώνει μόνο το όρος της Αττικής, αλλά κάθε βραχώδες ύψωμα που είναι κατάλληλο για ελαιοφυτία. Ο Παυσανίας αναφέρει έναν ποταμό Φελλία στην Λακωνία (= «ο πετρώδης ποταμός»). Ως όνομα πόλης το Πέλλα θα μπορούσε να δηλώνει την οχυρή τοποθεσία σε βραχώδες μέρος ή λόφο, γεγονός που θα εξηγούσε τα παρόμοια ονόματα ...

Η σημασία και η ετυμολογία των ονομάτων Πάτροκλος, Σωκράτης και ορισμένων άλλων

[Επειδή κυκλοφορεί πολύ μια ανάρτηση με ερμηνείες και ετυμολογίες αρχαίων ονομάτων που έχει κατά τη γνώμη μου ανακρίβειες, είπα να δώσω τη δική μου εκδοχή για μερικά από αυτά, στηριγμένος κυρίως στον Chantraine, αλλά και άλλες έγκυρες πηγές] Διομήδης: το πρώτο συνθετικό από το Ζεύς / Διός και το δεύτερο από το μήδεα = η σκέψη (< μήδομαι =σκέφτομαι, σχεδιάζω). Συνεπώς Διομήδης = η σκέψη, το σχέδιο του Δία. Λαέρτης: λαός και ἐρέθω =ερεθίζω, διεγείρω, ξεσηκώνω. Πβ. με αντιστροφή στη σειρά των συνθετικών το μυκηναϊκό Ἐρτίλαος . Λέανδρος: «ο άνδρας του στρατού», δηλαδή ο στρατιώτης. Εδώ λαός = στρατός. Ορέστης: από το ὄρος και την κατάληξη -της. Δεν είναι σύνθετη λέξη, αλλά παράγωγη. Η λέξη είχε δύο θέματα: ὄροσ- και ὄρεσ-. Το πρώτο θέμα χωρίς κατάληξη έδωσε την ονομαστική ὄρος , το δεύτερο θέμα υπέστη φωνητικές αλλοιώσεις στις πλάγιες πτώσεις: π.χ. γενική ενικού ὄρεσ-ος> ὄρε h ος> ὄρεος> (τοῦ) ὄρους Ο Όμηρος διατηρεί λείψανο τοπικής/οργανικής ὄρεσ...

Ἀνὴρ δίκαιός ἐστιν οὐχ ὁ μὴ ἀδικῶν: ο αληθινά δίκαιος άνθρωπος κατά τον Φιλήμονα

ἀνὴρ δίκαιός ἐστιν οὐχ ὁ μὴ ἀδικῶν͵ ἀλλ΄ ὅστις ἀδικεῖν δυνάμενος μὴ βούλεται· οὐδ΄ ὃς τὰ μικρὰ λαμβάνειν ἀπέσχετο͵ ἀλλ΄ ὃς τὰ μεγάλα καρτερεῖ μὴ λαμβάνων͵ ἔχειν δυνάμενος καὶ κρατεῖν ἀζημίως· οὐδ΄ ὅς γε ταῦτα πάντα διατηρεῖ μόνον͵ ἀλλ΄ ὅστις ἄδολον γνησίαν τ΄ ἔχων φύσιν εἶναι δίκαιος κοὐ δοκεῖν εἶναι θέλει. Δίκαιος άνθρωπος δεν είναι αυτός που δεν αδικεί, αλλ΄ όποιος, ενώ μπορεί ν’ αδικήσει, δεν το θέλει. Δίκαιος δεν είναι εκείνος που αποφεύγει να παίρνει τα μικρά, αλλ’ όποιος υπομένει να μην παίρνει τα μεγάλα, ενώ μπορεί να τα ’χει και να τα αποκτήσει ατιμώρητος. Πάνω απ’ όλα δίκαιος δεν είναι εκείνος που μόνο κάνει όλα αυτά, αλλ’ όποιος άδολη και γνήσια έχοντας φύση θέλει να είναι δίκαιος κι όχι να φαίνεται πως είναι.

Η αινιγματική ετυμολογία των λέξεων ἄναξ και βασιλεύς

Μολονότι στο παρελθόν έχουν προταθεί πειστικές ετυμολογικές προσεγγίσεις για τις λέξεις ἄναξ και βασιλεύς, η κυρίαρχη άποψη, όπως τουλάχιστον εκφράζεται στα βασικά ετυμολογικά λεξικά της αρχαίας Ελληνικής μέχρι και πρόσφατα, είναι πως οι λέξεις αποτελούν δάνεια από κάποια προελληνική γλώσσα. Ωστόσο υπάρχει κάθε δυνατότητα να δώσουμε μια ελληνική ερμηνεία και για τους δύο όρους. Ο όρος ἄναξ μαρτυρείται ήδη στις πινακίδες Γραμμικής Β΄ και δηλώνει την κεφαλή της μυκηναϊκής ανακτορικής κοινωνίας. Η μορφή του όρου στην Ελληνική της 2ης χιλιετίας π.Χ. έχει στην αρχή της λέξης το κληρονομημένο δίγαμμα: w άναξ. Ο φθόγγος αυτός χάθηκε στις περισσότερες διαλέκτους της 1ης χιλιετίας, αλλά διατηρήθηκε στις πιο συντηρητικές, όπως στη δωρική. Ωστόσο αυτό που προβληματίζει τους γλωσσολόγους δεν είναι το δίγαμμα, αλλά η εμφάνιση ενός -τ- στις πλάγιες πτώσεις, π.χ. γενική τοῦ ἄνακτος . Μόνο άλλες δύο λέξεις της αρχαίας Ελληνικής παρουσιάζουν το ίδιο φαινόμενο: ...

Από το Blogger