Πίνδαρος, Παιάνας 5ος στον Δήλιο Απόλλωνα


            Από τον παιάνα αυτόν προς τον Απόλλωνα της Δήλου λείπουν οι 34 πρώτοι στίχοι. Στους στίχους που σώζονται γίνεται αναφορά στην ιωνική μετανάστευση από την κυρίως Ελλάδα, και μέσω της Εύβοιας, στις Κυκλάδες και τη Δήλο, ενώ από ένα σχόλιο στο περιθώριο του παπύρου μαθαίνουμε ότι πατρίδα των Ιώνων αναφερόταν από τον Πίνδαρο η Αθήνα. Επομένως, ο παιάνας αυτός πρέπει να γράφτηκε για λογαριασμό κάποιας αθηναϊκής αποστολής χορού στη Δήλο και να εκτελέστηκε στο νησί. Ο Πίνδαρος μπορεί να ακολούθησε και ο ίδιος τη θεωρία των Αθηναίων στη Δήλο, αφού εύχεται στο ποίημα η Άρτεμη και ο Απόλλωνας να τον υποδεχτούν με ευμένεια. Πάντως, αυτή η υπόθεση δεν είναι απόλυτα βέβαιη, αφού στους συγκεκριμένους στίχους μπορεί να μιλά ο χορός για τον εαυτό του ή εναλλακτικά ο ποιητής να θεωρεί ότι κατά κάποιο τρόπο και μεταφορικά το ποίημά του τον αντιπροσωπεύει στο νησί. Ο παιάνας μπορεί να προοριζόταν για εκτέλεση στην ετήσια θεωρία των Αθηναίων στη Δήλο, με σκοπό να γιορταστεί η νίκη του Θησέα επί του Μινώταυρου. Το ποίημα δεν παρουσιάζει τη μετρική και νοηματική πολυπλοκότητα άλλων συνθέσεων του Πινδάρου, γεγονός που μας κάνει να υποψιαζόμαστε ότι δεν προοριζόταν για ανταγωνισμό με άλλους ποιητές.

                        ...την Εύβοια
κυρίεψαν και κατοίκησαν[1]
           
            -ιήϊε Δήλιε Απόλλων-
            και τα διάσπαρτα νησιά[2] που ’χουν κοπάδια πρόβατα
            έχτισαν και την ξακουστή κατέκτησαν
            Δήλο, αφού σ’ αυτούς ο Απόλλων
            έδωσε ο χρυσομάλλης
            το κορμί της Αστερίας να οικούνε,[3]

            -ιήϊε Δήλιε Απόλλων-
            όπου παιδιά της Λητώς
            μακάρι να δεχτείτε εμένα με νου ευμενή, τον θεράποντά
            σας με την ηχηρή,
            μελωδική του φημισμένου
παιάνα φωνή.[4]




[1] Εννοούνται. οι Αθηναίοι. Οι Αθηναίοι ισχυρίζονταν ότι η πόλη τους ήταν η μητρόπολη των ιωνικών πόλεων της Μ. Ασίας και των νησιών του Αιγαίου. Ο μύθος του βασιλιά της Αθήνας Ιώνος, γιου του Απόλλωνος και προγόνου των Ιώνων, εξυπηρετούσε αυτόν τον ισχυρισμό των Αθηναίων και βρήκε την πληρέστερη ανάπτυξή του στην τραγωδία του Ευριπίδη Ίων. Ο λόγος, για τον οποίο οι Αθηναίοι επέμεναν σ’ αυτήν την εκδοχή για την καταγωγή των Ιώνων, φαίνεται να σχετίζεται με την πολιτική πραγματικότητα του 5ου αιώνα π.Χ: η δημιουργία της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας μετά τους Περσικούς Πολέμους, στην οποία κυριαρχούσε το ιωνικό στοιχείο, ανάγκασε τους Αθηναίους να επιμένουν στον τονισμό της καταγωγής των Ιώνων από την Αθήνα, ώστε να δικαιολογούν σε μυθικό επίπεδο την ηγετική θέση της Αθήνας στη συμμαχία.
[2] Ενν. του Αιγαίου. Η έκφραση σποράδας νάσους δε σημαίνει εδώ τις Σποράδες.
[3] Ο μύθος έλεγε ότι η αδερφή της Λητώς, η Αστερία, προσπάθησε να αποφύγει τον έρωτα του Δία πέφτοντας στη θάλασσα, όπου μεταμορφώθηκε σε νησί, τη Δήλο. Βλ. Καλλίμ., Ύμν. 4, 36-40. Ο Πίνδαρος παρουσιάζει τον Απόλλωνα να παραχωρεί τη Δήλο στους Αθηναίους, θεμελιώνοντας έτσι σε μυθικό επίπεδο την κυριαρχία των Αθηναίων στη Δήλο από την εποχή του Πεισίστρατου (Ηρόδ. 1, 64 / Θουκ. 3, 104).
[4] Η έμφαση στα ποιητικά και μουσικά χαρίσματα του ποιητή δεν αποτελεί κομπασμό ενώπιον ενός ανθρώπινου ακροατηρίου, αλλά αποτελεί δήλωση ταυτότητας προς τους θεούς: η ικανότητα να συνθέτει κανείς έναν μελωδικό παιάνα θεμελιώνει το δικαίωμα του συνθέτη να ηγείται ενός χορού στη λατρεία των θεών.

Σχόλια