Μια ιδιόμορφη και αποτρόπαια ιεροτελεστία των Φοινίκων της δυτικής Μεσογείου (Καρχηδόνα, Σικελία, Σαρδηνία, Μάλτα) ήταν η θυσία βρεφών, μια αρχαία και απόκρυφη τελετή που είχε ως επί το πλείστον καταργηθεί στην ανατολική πατρίδα τους (Λίβανος, Συροπαλαιστίνη). Γραπτές μαρτυρίες για την ιεροτελεστία διαθέτουμε από τον έβδομο αιώνα π.Χ. στην Καρχηδόνα και τη Μάλτα έως και τη χριστιανική περίοδο στη Βόρεια Αφρική. Η ίδια η τελετή ονομαζόταν Molk ή, πληρέστερα, Molk Adom,[1] «ανθρωποθυσία», ή Molk Baal, «θυσία στον Βάαλ», όπου Βάαλ εδώ είναι ο θεός Baalhammon. Κατά την περίοδο μετά από το 400 π.Χ. η θεά Thinnith-Phanebal συναναφέρεται με τον Baalhammon ως θεία αποδέκτης της θυσίας.
Το παιδί που προοριζόταν για εξιλαστήριο θύμα ονομαζόταν izrim, μια σκοτεινή λέξη που ορίζεται σε επιγραφή της Σιδώνας ως "κάποιος που τον άρπαξαν πριν από το χρόνο του, σε ηλικία λίγων ημερών". Το φύλο του izrim ορίζεται συχνά από τη φράση izrim is, «αρσενικό παιδί ως εξιλαστήριο θύμα», ή izrim issat, «θηλυκό εξιλαστήριο θύμα». Έτσι, σε θυσιαστική επιγραφή από την ρωμαϊκή περίοδο γραμμένη με λατινικούς χαρακτήρες διαβάζουμε: LYMYTH ICSINA MICEBAL YSRIM YS AU MYLTHE: «(Αυτή είναι η επιτύμβια στήλη) του νεκρού Icsina Micebal, αρσενικό παιδί, εξιλαστήριο θύμα, ο αδελφός του Mylthe». Καταγράφονται γονείς που έχουν παραδώσει στους θεούς και ένα αρσενικό και ένα θηλυκό παιδί τους.
Στο βαθμό που το παιδί οδηγούνταν ή μεταφέρονταν από τον ιερέα στην πυρά αποκαλούνταν επίσης nasi lilim, «κάποιος που τον έφεραν στο θεό». Πράγματι, η εθιμοτυπία της βρεφικής θυσίας στην προ-ρωμαϊκή περίοδο απαιτούσε το ψέμα ότι το παιδί δεν θυσιάστηκε, αλλά απλώς μεταφέρθηκε και παρουσιάστηκε στους θεούς. Έτσι, βρίσκουμε τον τυπικό ευφημισμό ότι ένας γονέας «έφερε» (naso) το παιδί ή «έδωσε» (som, yaton) το παιδί στους θεούς. Μόνο στην ύστερη ρωμαϊκή περίοδο η κοινωνία επέτρεψε την ειλικρινή δήλωση ότι οι γονείς «θυσίασαν» (zaboh) το παιδί. Αποκαλυπτικός είναι και ο χαρακτηρισμός της θυσίας με τον ευφημισμό yum naim webarik, «η καλή και ευτυχισμένη μέρα!».
Το παιδί παραδιδόταν στον Baalhammon και την Thinnith-Phanebal από τους γονείς του σε εκπλήρωση ενός όρκου (nidir) προς τους θεούς σε μια στιγμή ή ώρα προσωπικής δυσκολίας (nidir bimesarrim). Ο όρκος προέβλεπε ότι αν οι θεοί ακούσουν τη φωνή τους και απαντήσουν στις προσευχές τους, τότε οι γονείς θα έκαναν την υπέρτατη θυσία ενός ή περισσότερων από τα δικά τους παιδιά. Η επιτύμβια στήλη τοποθετούνταν στο σημείο όπου είχε εναποτεθεί και η λάρνακα που περιείχε τα αποτεφρωμένα λείψανα του παιδιού. Τέτοιες θέσεις συχνά περιέχουν χιλιάδες παρόμοιες λάρνακες και τις σχετικές ενεπίγραφες επιτύμβιες στήλες.
Επειδή πολλοί γονείς αρνούνταν να δώσουν το δικό τους παιδί στην πυρά και προσπαθούσαν να αγοράσουν το βρέφος κάποιου άλλου προκειμένου να το θυσιάσουν, οι θρησκευτικές αρχές απαιτούσαν από τον γονέα να επιβεβαιώσει στην επιγραφή ότι το παιδί ήταν biseri bitti, «από τη σάρκα του» ή, όπως αναφέρεται σε ισραηλίτικες περιγραφές της ιεροτελεστίας, mizzarô, «από το δικό του σπέρμα».
[Μετάφραση από το CHARLES R. KRAHMALKOV, "Phoenician", στο Beyond Babel 2002]
----------------------------------------------------------------
[1] Η φοινικική λέξη adom είναι συγγενής με την εβραϊκή adam (Αδάμ) και σημαίνει "άνθρωπος".
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου