Timpone Grande
[Θούριοι, Λουκανία] [1]
Μόλις η ψυχή το φως του ήλιου αφήσει,
στο δεξιό το θίασο να πας,[2] να
’σαι πολύ προσεκτικός στα πάντα.[3]
Χαίρε[4] που
έπαθες το πάθημα, ποτέ που πριν δεν είχες πάθει.[5]
Θεός έγινες από άνθρωπος, κατσίκι
έπεσες στο γάλα.
Χαίρε, χαίρε. Τον δεξί δρόμο να
πάρεις,
προς το λιβάδι το ιερό και τ’ άλση
της Περσεφόνης.
[1] Από τύμβο του 4ου αιώνα π.Χ. (Timpone Grande). Το λεπτό
χρυσό έλασμα ήταν τυλιγμένο πολλές φορές και τοποθετημένο μέσα σε ένα
μεγαλύτερο και πιο παχύ διπλωμένο σε μορφή φακέλου. Βρέθηκε πλάι στο κρανίο του
νεκρού, ο οποίος ήταν αποτεφρωμένος σε ξύλινο φέρετρο. Αυτό το έλασμα είναι
κάπως διαφορετικό από άλλα παρόμοια κείμενα, επειδή το θέμα του δεν είναι μόνο
να δώσει οδηγίες στον θανόντα. Η προοπτική που επιλέγεται από τον στίχο 3 και
εξής είναι εξωτερική, ωσάν το πέρασμα της ψυχής στον Άδη να επισκοπείται από
αυτόν εδώ τον κόσμο και να θεωρείται ως δεδομένο ότι ο μυημένος έκανε ό,τι
όφειλε να κάνει και ότι πέτυχε το στόχο του. Αυτός είναι ο λόγος που χρησιμοποιείται ο παρελθοντικός χρόνος. Κατά
κάποιο τρόπο, η κατάσταση που θα απολαύσει η ψυχή του θανόντος προεξοφλείται,
όπως και η οριστική εγκατάλειψη της ανθρώπινης σφαίρας και η πρόσβασή στο
βασίλειο των ολβίων.
[2] Θίασος είναι εδώ η ομάδα των άλλων μυημένων ψυχών που θα βρει ο
νεκρός στον Κάτω Κόσμο, οι όλβιοι ή βάκχοι ή ήρωες άλλων ορφικών ελασμάτων. Η
λέξη είναι στενά συνδεδεμένη με το Διόνυσο, την ακολουθία του και φυσικά με
τους ηθοποιούς του αρχαίου δράματος, το οποίο είχε διονυσιακή καταγωγή.
[3] Πιθανώς πρέπει να εννοήσουμε ότι
η ψυχή του νεκρού πρέπει να κρατήσει άριστα την ενθύμηση των ζωών που έζησε,
αλλά και των μυητικών οδηγιών που έλαβε εν ζωή. Με λίγα λόγια να διαφυλάξει τη
μνήμη της.
[4] Η χρήση του χαιρετισμού «χαίρε» είναι συνήθης
σε συμφραζόμενα όπου ο νεκρός έχει επιτύχει το σκοπό του, δηλαδή να γίνει
αθάνατος ήρωας. Αντίστοιχα ο μύστης μπορεί να τον χρησιμοποιήσει, για να
απευθυνθεί στον Πλούτωνα ή την Περσεφόνη, όπως φαίνεται σε άλλα κείμενα.
[5] Ας παρατηρήσουμε την τριπλή
επανάληψη της ρίζας του πάσχω, αλλά
και την παρήχηση των φθόγγων π και θ. Το πάθημα
μπορεί να αναφέρεται στον επόμενο στίχο: η δραματική στιγμή του θανάτου είναι
ταυτόχρονα και η στιγμή της θέωσης για τον μυημένο. Η λέξη πολύ έξυπνα
περιλαμβάνει τη διπλή έννοιά της: αρνητική (θάνατος) και θετική (αληθινή ζωή).
Αυτό είναι το ίδιο παράδοξο όπως στο στίχο 1 από την Πέλιννα, νῦν ἐθανες καὶ νῦν ἐγένου, ή στα οστέινα
πλακίδια από την Ολβία, βίος, θάνατος, βίος. Η χρήση του μοτίβου με το γάλα είναι παρόμοια με αυτή από τα
ελάσματα της Πέλιννας, παραπέμπει δηλαδή στην αναγέννηση και τη χαρά της
ταύτισης με το θείο. Η ψυχή εδώ εικονίζεται να έχει ήδη επιτύχει το στόχο της
και τα ενδιάμεσα βήματα άλλων πινακίδων (πηγή της Μνημοσύνης, φύλακες,
συγχώρηση από το Βάκχο, συνάντηση με την Περσεφόνη) παραλείπονται.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου