Η τιμωρία του ασεβή γραμματικού Δαφίτα


Ο άγνωστος κατά τα άλλα σοφιστής και γραμματικός Δαφίτας (ή Δαφίδας) έμεινε γνωστός για την τάση του να λοιδορεί τους ανθρώπους και για την ασέβειά του προς τους θεούς. Η ιστορία του θανάτου του αποτέλεσε παράδειγμα τιμωρίας που επιβάλλει το θείο σε όσους το υβρίζουν. Η ανεκδοτολογική φιλολογία της αρχαιότητας δημιούργησε δυο διαφορετικές και συγκρουόμενες μεταξύ τους παραλλαγές για το τραγικό του τέλος. Σε κάθε περίπτωση ένας χρησμός, ο οποίος γίνεται κατανοητός μόνο κατά τη στιγμή του θανάτου, προειδοποιούσε το Δαφίτα για τη μοίρα του.
Ο Δαφίτας έζησε κατά πάσα πιθανότητα τον 3ο ή 2ο αιώνα π.Χ. Η τιμωρία του Δαφίτα αποδίδεται στο βασιλιά της Περγάμου Άτταλο, αλλά δε γίνεται σαφές για ποιον Άτταλο πρόκειται, ώστε να μπορέσουμε να τον εντοπίσουμε ακριβέστερα χρονολογικά.

Επίγραμμα στους βασιλείς της Περγάμου
(Στράβων 14.1.39:)
            Πρώτη πόλη αφήνοντας την Έφεσο είναι η Μαγνησία, πόλη αιολική, η λεγόμενη στον Μαίανδρο[1]... η πόλη κείται σε μια πεδιάδα πλάι στο βουνό που καλείται Θώραξ, όπου λένε ότι σταυρώθηκε ο Δαφίτας ο γραμματικός, επειδή λοιδόρησε τους βασιλείς  με ένα δίστιχο :
            πορφυρές [2]  πληγές, [3] ρινίσματα από το θησαυρό
            του Λυσίμαχου,[4] βασιλεύετε στους Λυδούς και τους Φρύγες.[5]
Λέγεται μάλιστα ότι του είχε δοθεί χρησμός να φυλάγεται από το θώρακα.
  
Σούδα στο λήμμα Δαφίδας
            Δαφίδας, Τελμησσεύς,[6] γραμματικός, έγραψε για τον Όμηρο και την ποίησή του ότι έλεγε ψέματα. Γιατί οι Αθηναίοι δεν πήραν μέρος στην εκστρατεία εναντίον του Ιλίου.[7] Αυτός λοιδορούσε τους πάντες και δε φειδόταν μέχρι και τους ίδιους τους θεούς. Ο βασιλιάς της Περγάμου Άτταλος τον επιβουλευόταν για τον ακόλουθο λόγο. Όταν κάποτε ο Δαφίτας πήγε στην Πυθία, λένε ότι κάνοντας σκώμμα και κοροϊδεύοντας το μαντείο ρώτησε αν θα βρει τον ίππο του. Του δόθηκε χρησμός ότι θα τον βρει γρήγορα. Τότε εκείνος διέδιδε τούτο, ότι ούτε ίππο είχε, ούτε τον έχασε. Όταν επέστρεψε, ο Άτταλος τον συνέλαβε και διέταξε να τον ρίξουν στο γκρεμό. Και στο μέρος όπου έγινε αυτό, ο τόπος λεγόταν Ίππος. Και κατάλαβε πεθαίνοντας ότι ο χρησμός δεν έλεγε ψέματα. Έτσι, λοιπόν, διαπράττοντας ύβρη με τρόπο κακό χάθηκε.





[1] Ποταμός της Μ. Ασίας.
[2] Από το πορφυρό χρώμα της βασιλικής ενδυμασίας.
[3] Υπάρχει εδώ υπαινιγμός στον ευνουχισμό που γνώρισε από τη νεανική του ηλικία ακόμη ο ιδρυτής της δυναστείας των Ατταλιδών Φιλαίτερος. Ο Φιλαίτερος κακολογούνταν στην αρχαιότητα ως γιος ενός Παφλαγόνα και μιας αυλητρίδος.
[4] Ο Φιλαίτερος είχε αρπάξει εννιά χιλιάδες τάλαντα από το θησαυρό του Λυσίμαχου.  
[5] Υποτιμητικός υπαινιγμός: είστε βασιλείς βαρβάρων και όχι Ελλήνων.
[6] H Τελμησσός ήταν πόλη στα όρια Καρίας και Λυκίας.
[7] Προφανώς ο Δαφίτας αναφερόταν στο χωρίο της Ιλ. Β 546 κ.εξ., όπου αναφέρεται ο στόλος των Αθηναίων στην Τροία. Κατά πάσα πιθανότητα στο πλαίσιο της ομηρικής κριτικής του θεωρούσε τους στίχους νόθους.