Ελάχιστα
πράγματα γνωρίζουμε για τον Ερμώνακτα ή Έρμωνα από τη Δήλο. Υπάρχει πλήρης
αβεβαιότητα για το πότε έζησε: άλλοι τον τοποθετούν ανάμεσα στα 319 και 146 π.Χ.,
άλλοι ανάμεσα στα 146 π.Χ. και 100 μ.Χ. Ο Αθήναιος τον αναφέρει ως συγγραφέα ενός έργου με τον
τίτλο Κρητικαί γλώσσαι, όπου ασφαλώς
θα ασχολούνταν με κρητικούς ιδιωματισμούς σε ένα είδος γλωσσαρίου. Ο Αθήναιος
πάλι μνημονεύει και ένα άλλο έργο του με τον τίτλο Συνώνυμα, όπου από το παράδειγμα που αναφέρεται, μια σειρά από
λέξεις για ποτήρια και κύπελλα, εύκολα συμπεραίνουμε ότι θα ήταν ένα είδος
λεξικού συνωνύμων λέξεων. Φαίνεται λοιπόν ότι ο Ερμώναξ ήταν βασικά γραμματικός.
Τα γραμματικά και ευρύτερα ενδιαφέροντά του φαίνεται ότι τα διοχέτευσε και σε
στίχους. To
εκτενέστερο
απόσπασμά του, έκτασης 8 στίχων, που αναφέρεται σε κάποιο είδος ερωδιού μάς
έχει διασώσει ο Πορφύριος.
α.
[Πρόκειται
για σχόλιο στη δέκατη ραψωδία της Ιλιάδος, την περίφημη Δολώνεια, όπου η Αθηνά (στ. 274)
στέλνει ως ευνοϊκό οιωνό στον Οδυσσέα και το Διομήδη, οι οποίοι πάνε να
κατασκοπεύσουν τους Τρώες, έναν ερωδιό από τα δεξιά. Η κίνηση ενός πτηνού από
τα δεξιά θεωρούνταν αίσια από τους αρχαίους.]
(Πορφ.,
Ομηρ. Ζητήμ., σχόλιο στην Ιλ. K 274): Έπειτα αυτό το πουλί (δηλ. ο ερωδιός), όντως
δραστήριο, χρησιμοποιεί και την ημέρα και τη νύχτα. Είναι και αμφίβιο, ώστε
βρίσκει για τον εαυτό του τροφή και στα νερά... Αυτό το είδος του ερωδιού τότε
κραυγάζει περισσότερο, όταν έχει επιτυχίες και ευθυμεί, επειδή πήγε καλά το
κυνήγι του. Λέγεται ακόμη ότι στη διάρκεια του ζευγαρώματος ο ερωδιός δακρύζει
αίμα, πρήζονται τα μάτια του και πεθαίνει. Όταν συνεπώς τους φανερώθηκε (στον
Οδυσσέα και τον Διομήδη) στην ξένη χώρα από τη δεξιά μεριά, ήταν σαν να τους
δήλωνε ότι οι ξένοι και εχθροί τους (δηλ. οι Τρώες), λόγω των γάμων (της Ελένης),
θα πέθαιναν. Και ο Έρμων ο Δήλιος γράφει ότι ο μολυβόχρωμος ερωδιός, όταν
εμφανίζεται στην πεδιάδα,
του
αφέντη της γης Ποσειδώνα είναι πουλί
ευνοϊκό
για κείνους που θέλουν να πλεύσουν στη θάλασσα
για πόλεμο και για
ναυμαχία.
Καλός για τους
πεζομάχους και άριστος για τους ιππείς
που στην πεδιάδα
αρχίσανε μάχη,
στα βουνά όμως σαν
εμφανίζεται, χειρότερος είναι.
Γιατί πολύ νικηφόρο
είναι πουλί.
Ευνοϊκός και για κείνον
που ξεκινά βόδια να κλέψει
ή λάφυρα να πάρει.
Το στρατιώτη σαν καθοδηγεί τον φέρνει στο σπίτι του.
β.
(Σχόλ. Ιλ. Β
370:) Για τις αστραπές που πέφτουν από τα δεξιά γράφει ο Έρμων ο Δήλιος:
Κι όταν απ' το δεξί το χέρι αστράφτει
νίκη και δόξα ανώτερη χαρίζει.