6.Τα Ερωτικά Παθήματα του Παρθένιου και η μυθογραφική παράδοση


Τα Ερωτικά παθήματα τυπικά ανήκουν στο γένος της μυθογραφίας, το οποίο έχει την απαρχή του στους γενεαλόγους και τους συγγραφείς τοπικής ιστορίας του 5ου και 4ου αιώνα π.Χ., αν και για μας τα σημαντικότερα δείγματα προέρχονται από την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο. Τα μυθογραφικά έργα διαφέρουν πολύ μεταξύ τους στο περιεχόμενο και τη μορφή, από τους συνοπτικούς γενεαλογικούς κύκλους του Φερεκύδη (5ος αιώνας π.Χ.) ως τη Βιβλιοθήκη που σώζεται με το όνομα του Απολλοδώρου (1ος-2ος αιώνας μ.Χ.), και από τα Τραγωδούμενα του Ασκληπιάδη, μαθητή του Ισοκράτη, ο οποίος συνέκρινε το χειρισμό των μύθων από τους τραγικούς της Αθήνας σε σχέση με τη λυρική ή επική τους πραγμάτευση, ως τους Αργοναύτες ή Αργοναυτικά του Διονύσιου του Σκυτοβραχίονα (3ος αιώνας π.Χ.) που πλησίαζαν το πεζό ρομάντζο με μια ευημερηστικού τύπου προσέγγιση, η οποία άλλαζε το μύθο ριζοσπαστικά. Εδώ μπορούν να προστεθούν οι υποθέσεις, οι οποίες αφού παρέθεταν τον πρώτο στίχο ενός δραματικού έργου, στη συνέχεια έδιναν σύντομα την πλοκή. Υπήρχαν επίσης επιτομές των επών, που μας είναι γνωστές ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ., χάρη σε μια αναφορά του Αριστοτέλη (Ρητορική 1417a15). Όλα αυτά τα έργα στόχευαν κυρίως στο να κάνουν βατό σε ένα ευρύτερο κοινό το υλικό ενός πλήθους πηγών, οι οποίες συνήθως είχαν μεγάλη έκταση, ποιητική μορφή και συχνά ήταν κάπως σκοτεινές.
Πιο κοντά στο χαρακτήρα των Ερωτικών παθημάτων βρίσκονται συλλογές σχετικά σύντομων ιστοριών ή ανεκδότων, συνήθως με θεματική συνάφεια. Οι μύθοι για τα διάφορα άστρα αποτελούσαν τη συλλογή Καταστερισμοί, οι οποίοι αποδίδονται στον Ερατοσθένη. Μπορούν να αναφερθούν επίσης οι Μεταμορφώσεις του Αντωνίνου Λιβεράλη (2ος ή 3ος αιώνας μ.Χ.) και διάφορες συλλογές παραδόξων, όπως η Ιστοριών παραδόξων συναγωγή του Αντίγονου από την Κάρυστο (3ος αιώνας π.Χ.) και το Περί θαυμάτων που έγραψε ο Φλέγων από τις Τράλλεις την εποχή του Αδριανού. Οι δύο τελευταίοι συχνά παραθέτουν στο έργο τους και στίχους από τις πηγές που χρησιμοποίησαν, όπως κάνει και ο Παρθένιος. Το έργο το οποίο ίσως παρουσιάζει τις περισσότερες ομοιότητες με τα Ερωτικά παθήματα είναι μια συλλογή 50 ιστοριών του Κόνωνος, η οποία γράφτηκε στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ. ή στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ. και σώζεται κατά βάση ως επιτομή στο Φώτιο (κώδικας 186). Ο Κόνων ασχολείται κυρίως με κτίσεις πόλεων, λατρευτικά αίτια, ερωτικούς μύθους, ορισμένοι από τους οποίους επαναλαμβάνουν υλικό του Παρθένιου και επαναλαμβάνουν μοτίβα και τύπους ιστοριών που συναντάμε στα Ερωτικά παθήματα. Από γεωγραφική άποψη οι ιστορίες του Παρθένιου και του Κόνωνος, αν και καλύπτουν όλο τον ελληνικό κόσμο, επικεντρώνονται κυρίως στη Δυτική Μικρά Ασία. Από χρονολογική άποψη καλύπτουν τη μυθική περίοδο (λ.χ. Οδυσσέας, Πάρης), την ψευδοϊστορία (παραδόσεις του αποικισμού της Μικράς Ασίας -λ.χ. ιστορία του Καύνου) και την ιστορία (λ.χ. ιστορία της Νανίδος -εποχή του Πέρση βασιλιά Κύρου), αν και μια τέτοια διάκριση δεν ήταν αυτονόητη για τους Έλληνες, οι οποίοι θεωρούσαν τους μύθους ως πολύ αρχαία ιστορία.