Για καιρό κυριάρχησε η άποψη ότι οι Αλκμεωνίδες συνολικά ως οικογένεια
κρύβονταν πίσω από τις κλεισθένειες μεταρρυθμίσεις. Ότι ήταν η κινητήριος
δημοκρατική δύναμη στην Αθήνα ως την εποχή του Κίμωνα. Πράγματι, ο αγώνας για δύναμη ανάμεσα στον Αλκμεωνίδη Κλεισθένη
και τον Ισαγόρα μετά την πτώση των Πεισιστρατιδών ήταν από πολλές απόψεις μια
επανάληψη παλιότερων αγώνων μεταξύ αριστοκρατικών οικογενειών. Οι Αλκμεωνίδες
ήταν ίσως η ισχυρότερη απ’ αυτές τις οικογένειες. Είχαν εμποδίσει τον Κύλωνα
να γίνει τύραννος το 632 π.Χ., αλλά ο τρόπος με τον οποίο είχαν αποτρέψει την
τυραννία (κυλώνειο άγος) είχε δώσει
στους αντιπάλους τους το δικαίωμα να τους χαρακτηρίζουν εναγείς ακόμη και δύο αιώνες μετά.
Είχαν συνεργαστεί με τους άλλους αριστοκράτες εναντίον του Πεισιστράτου, αλλά αργότερα συμμάχησαν μαζί του. Ο ίδιος ο Κλεισθένης διετέλεσε επώνυμος άρχοντας υπό την εξουσία του Ιππία, όπως και άλλοι αριστοκράτες, ανάμεσά τους και ο Μιλτιάδης.[1] Μετά την πτώση των τυράννων, ο Κλεισθένης προσπάθησε να προσεταιριστεί το δήμο, προκειμένου να καταβάλει τον αντίπαλό του. Βρήκε στο δήμο την υποστήριξη που ένας αριστοκράτης έβρισκε συνήθως στους εταίρους του. Δεν πρέπει, ωστόσο, να φανταστούμε ότι εκείνη την εποχή υπήρχαν ήδη συγκροτημένες οι μεταγενέστερες κομματικές παρατάξεις των ολιγαρχικών και των δημοκρατικών. Ο Κλεισθένης δεν είναι δυνατόν να κριθεί με τα μέτρα ενός δημοκρατικού ηγέτη του 5ου αιώνα. Εξάλλου ήταν ήδη περίπου 60 χρονών και είναι λογικό ότι σε μεγάλο βαθμό πρέπει να ήταν δέσμιος των πολιτικών μεθόδων του 6ου αιώνα. Ωστόσο δεν πρέπει να υποκύψουμε στον πειρασμό, ο οποίος είναι πολύ της μόδας, να θεωρήσουμε ότι ο αγώνας Κλεισθένη-Ισαγόρα ήταν απλά και μόνο μια στάσις περί δυνάμεως (Ηρόδ. 5, 66) μεταξύ αριστοκρατών. Ήταν πράγματι έτσι σε μεγάλο βαθμό, αλλά ήταν ταυτόχρονα και μάχη αρχών. Ο Κλεισθένης πρέπει να ένιωσε ότι η υποστήριξη του δήμου ήταν ένα ακατανίκητο όπλο στον αγώνα του για εξουσία (Ηρόδ. 5, 66: οὗτοι οἱ ἄνδρες ἐστασίασαν περὶ δυνάμιος͵ ἑσσούμενος δὲ ὁ Κλεισθένης τὸν δῆμον προσεταιρίζεται), αλλά το γεγονός αυτό δεν αποκλείει την ισχυρή πιθανότητα να συμμεριζόταν κάποια από τα αιτήματα του δήμου για δικαιότερη πρόσβαση στην εξουσία. Άλλωστε και αργότερα ο Περικλής, αριστοκράτης στην καταγωγή και τις συνήθειες, έγινε προστάτης του δήμου. Δεν πρέπει επίσης να αποκλείσουμε την πιθανότητα ότι ο Κλεισθένης, όταν έκανε τις μεταρρυθμίσεις του, δεν είχε σκοπό να ωφελήσει τους Αλκμεωνίδες περισσότερο από τους άλλους αριστοκράτες. Ο τρόπος με τον οποίο μεταχειρίστηκε τις περιοχές των Αλκμεωνιδών στη δημιουργία των νέων φυλών και δήμων της Αττικής δε διαφέρει από τον τρόπο, με τον οποίο μεταχειρίστηκε τις άλλες αριστοκρατικές περιοχές. Σκοπός του ήταν να δημιουργήσει έναν ενιαίο τύπο πολίτη και όχι να εξασφαλίσει μόνιμη πηγή δύναμης για την οικογένειά του.
Είχαν συνεργαστεί με τους άλλους αριστοκράτες εναντίον του Πεισιστράτου, αλλά αργότερα συμμάχησαν μαζί του. Ο ίδιος ο Κλεισθένης διετέλεσε επώνυμος άρχοντας υπό την εξουσία του Ιππία, όπως και άλλοι αριστοκράτες, ανάμεσά τους και ο Μιλτιάδης.[1] Μετά την πτώση των τυράννων, ο Κλεισθένης προσπάθησε να προσεταιριστεί το δήμο, προκειμένου να καταβάλει τον αντίπαλό του. Βρήκε στο δήμο την υποστήριξη που ένας αριστοκράτης έβρισκε συνήθως στους εταίρους του. Δεν πρέπει, ωστόσο, να φανταστούμε ότι εκείνη την εποχή υπήρχαν ήδη συγκροτημένες οι μεταγενέστερες κομματικές παρατάξεις των ολιγαρχικών και των δημοκρατικών. Ο Κλεισθένης δεν είναι δυνατόν να κριθεί με τα μέτρα ενός δημοκρατικού ηγέτη του 5ου αιώνα. Εξάλλου ήταν ήδη περίπου 60 χρονών και είναι λογικό ότι σε μεγάλο βαθμό πρέπει να ήταν δέσμιος των πολιτικών μεθόδων του 6ου αιώνα. Ωστόσο δεν πρέπει να υποκύψουμε στον πειρασμό, ο οποίος είναι πολύ της μόδας, να θεωρήσουμε ότι ο αγώνας Κλεισθένη-Ισαγόρα ήταν απλά και μόνο μια στάσις περί δυνάμεως (Ηρόδ. 5, 66) μεταξύ αριστοκρατών. Ήταν πράγματι έτσι σε μεγάλο βαθμό, αλλά ήταν ταυτόχρονα και μάχη αρχών. Ο Κλεισθένης πρέπει να ένιωσε ότι η υποστήριξη του δήμου ήταν ένα ακατανίκητο όπλο στον αγώνα του για εξουσία (Ηρόδ. 5, 66: οὗτοι οἱ ἄνδρες ἐστασίασαν περὶ δυνάμιος͵ ἑσσούμενος δὲ ὁ Κλεισθένης τὸν δῆμον προσεταιρίζεται), αλλά το γεγονός αυτό δεν αποκλείει την ισχυρή πιθανότητα να συμμεριζόταν κάποια από τα αιτήματα του δήμου για δικαιότερη πρόσβαση στην εξουσία. Άλλωστε και αργότερα ο Περικλής, αριστοκράτης στην καταγωγή και τις συνήθειες, έγινε προστάτης του δήμου. Δεν πρέπει επίσης να αποκλείσουμε την πιθανότητα ότι ο Κλεισθένης, όταν έκανε τις μεταρρυθμίσεις του, δεν είχε σκοπό να ωφελήσει τους Αλκμεωνίδες περισσότερο από τους άλλους αριστοκράτες. Ο τρόπος με τον οποίο μεταχειρίστηκε τις περιοχές των Αλκμεωνιδών στη δημιουργία των νέων φυλών και δήμων της Αττικής δε διαφέρει από τον τρόπο, με τον οποίο μεταχειρίστηκε τις άλλες αριστοκρατικές περιοχές. Σκοπός του ήταν να δημιουργήσει έναν ενιαίο τύπο πολίτη και όχι να εξασφαλίσει μόνιμη πηγή δύναμης για την οικογένειά του.
[1] Το γεγονός αυτό μας είναι γνωστό
από ένα απόσπασμα καταλόγου αρχόντων. Κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για το
νεότερο Μιλτιάδη, τον μετέπειτα νικητή στον Μαραθώνα.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου