Επύλλιο του Τήλεφου ή της Αστυόχης

Από έναν πάπυρο της Οξυρρύγχου (P. Oxy. ii. 1899, no. 214, p. 27) μας έχουν παραδοθεί παραπάνω από 40 εξάμετροι στίχοι, προερχόμενοι πιθανότατα από το ίδιο ποίημα. Οι πέντε πρώτοι στίχοι αναφέρονται στην ιστορία του Τήλεφου. Ο Τήλεφος ήταν γιος του Ηρακλή και της Αύγης, κόρης του βασιλιά της Τεγέας Αλεού. Όταν οι Αχαιοί πλέοντας προς την Τροία έφτασαν κατά λάθος στη Μυσία, χωρίς να το ξέρουν, άρχισαν να ερημώνουν την περιοχή. Ο Τήλεφος προσπάθησε να τους απωθήσει και αγωνίστηκε ηρωικά. Θα αφάνιζε τους Έλληνες, αν ο Διόνυσος δεν παρενέβαινε, μπλέκοντας τον Τήλεφο μέσα σε κλαδιά αμπέλου. Ο παγιδευμένος ήρωας πληγώθηκε στη συνέχεια από τον Αχιλλέα. Επειδή αυτή η πληγή δεν επουλωνόταν, το μαντείο του έδωσε χρησμό ότι μόνο αυτός που τον χτύπησε μπορούσε να τον γιατρέψει. Πράγματι ο Αχιλλέας του θεράπευσε την πληγή στην Αυλίδα, όπου είχαν επιστρέψει οι Έλληνες μετά την πρώτη τους αποτυχία να φτάσουν στην Τροία, βάζοντας λίγη σκουριά από τη μύτη της λόγχης πάνω στο τραύμα. Ο Τήλεφος τότε έδειξε στους Έλληνες το δρόμο για την Τροία και υποσχέθηκε να μη βοηθήσει προσωπικά τους Τρώες εναντίον τους. Από τον στίχο 6 και εξής φαίνεται καθαρά ότι μιλά μια γυναίκα με καταγωγή από την Τροία, η οποία κατά πάσα πιθανότητα εκφωνούσε και τους πέντε προηγούμενους στίχους. Πρόκειται προφανώς για την Αστυόχη, γυναίκα του Τήλεφου και αδερφή του Πριάμου, η οποία παρακαλά τον Δία πρωτίστως, αλλά και τους άλλους θεούς, για ειρήνη ανάμεσα στους συγγενείς της Τρώες και τους Έλληνες. Έτσι προκύπτει ότι κατά τη χρονική στιγμή που μιλά αυτή η γυναίκα ο πόλεμος της Τροίας έχει ήδη αρχίσει, άρα η αναφορά στις περιπέτειες του Τήλεφου γίνεται ως ανάμνηση. Αν η γυναίκα που μιλά είναι πράγματι η Αστυόχη, τότε η αγωνία της για ειρήνη θα μπορούσε να εξηγηθεί από μια ενδεχόμενη ανησυχία της για την τύχη του Ευρύπυλου, ο οποίος ήταν ο γιος της από τον Τήλεφο. Μάλιστα έχει προταθεί ότι στο απόσπασμά μας η Αστυόχη δεν έχει στείλει ακόμη το γιο της στην Τροία και ότι απεύχεται μια τέτοια εξέλιξη. Όπως όμως γνωρίζουμε από έναν μύθο του Ακουσίλαου  (απ. 40 Jakoby), η Αστυόχη δελεάστηκε τελικά από τον αδερφό της Πρίαμο με μια χρυσή άμπελο, για να του στείλει ως σύμμαχο το γιο της. Ο Ευρύπυλος θα σκοτωθεί σε μονομαχία από τον Νεοπτόλεμο, γιο του Αχιλλέα.

            Δε γνωρίζουμε το χρόνο συγγραφής του ποιήματος. Οι πρώτοι του εκδότες Grenfell και Hunt το θεωρούσαν Αλεξανδρινής προέλευσης, νεότεροι όμως μελετητές το μεταθέτουν στον 3^ο αιώνα μ.Χ.

...αν ξαφνικά (ο Διόνυσος) τον Τήλεφο δεν παγίδευε σε κλαδιά απροσδόκητα,

            οι Αχαιοί πια ζωντανοί δε θα φθάνανε στο Ίλιο.

            Εκεί θα έπεφτε ο Μενέλαος, εκεί ο Αγαμέμνων θα χανόταν,

            και τον άριστο ακόμη των Ελλήνων Αχιλλέα θα φόνευε ο Τήλεφος

            πριν έρθει εκείνος αντιμέτωπος με τον Έκτορα.

            Mα δώσε (ο Ευρύπυλος) να γίνει προστάτης για εμένα και τον Τήλεφο [...]

 και να μπορέσει κάποτε να με βοηθήσει [ο απόγονος από το αίμα της Αύγης].

            Αν πράγματι η γενιά του κρατά απ' τον Ηρακλή τον Αργείο,

στου Τηλέφου το παλάτι μέσα μακριά απ' τον πόλεμο [σώζε τον].

            Ακούστε με αθάνατοι, ο Δίας περσότερο,

που πατέρα του Ηρακλή και του Δάρδανού [1] μας ακούω:

Σκεφτείτε ένα τέλος για τούτο τον πόλεμο

και –κάτι που μοιάζει με μύθο-

συμφωνία να γίνει ανάμεσα στους Αχαιούς και τους Τρώες.

Γιατί εγώ ούτε καν τους Αργείους δε θα καταραστώ να πεθάνουν

[σαν τότε που] κοκκίνισαν το μέγα ρεύμα του Κάικου

από τη δύναμη του ξανθού Τηλέφου [τόσοι πολλοί δαμασμένοι]

και χωρίς τα όπλα τους πια.  

Δία, άκου αυτά από μακριά...

---

[1] Μακρινός πρόγονος του Πριάμου, αδερφού της Αστυόχης.