Σαπφώ, Επίκληση στην Αφροδίτη




Η Σαπφώ καλεί την Αφροδίτη να έρθει από την Κρήτη, για να παρακολουθήσει μια γιορτή σε κάποιον από τους ιερούς περιβόλους της στη Λέσβο. Το ποίημα συνδυάζει τη μορφή ενός κλητικού ύμνου, ο οποίος προσκαλεί μια θεότητα σε κάποιο μέρος, με χαρακτηριστικά ενός συμποτικού ποιήματος, αφού η Αφροδίτη καλείται να χύσει το νέκταρ της με τον τρόπο που χύνεται το κρασί σε ένα συμπόσιο (στ. 16:  οινοχόησε).
Δε γνωρίζουμε τη φύση της συγκέντρωσης, ενώπιον της οποίας επρόκειτο να εκτελεστεί ο ύμνος, αλλά το πιθανότερο είναι να πρόκειται για μια ανεπίσημη συνάθροιση φίλων ή μια ιδιωτική γιορτή, παρά ένας επίσημος εορτασμός. Αυτό υποδεικνύει και ο Αθήναιος (11, 463Ε), ο οποίος φαίνεται να παραφράζει στίχους του ποιήματος. Ιδιωτικές συγκεντρώσεις γυναικών σε ιερά αναφέρονται από τον Αριστοφάνη, Λυσιστράτη 1-3.
Μπορούμε να φανταστούμε το ποίημα είτε να τραγουδιέται από τη Σαπφώ μόνη της ή με τη συνοδεία των φίλων της σε μια ανεπίσημη συγκέντρωση σε κάποιο ιερό της Αφροδίτης. Με λίγες αλλά διαλεγμένες λέξεις η Σαπφώ δημιουργεί μια ειδυλλιακή ατμόσφαιρα: ένα δάσος από μηλιές, τρεχούμενα νερά, ρόδα, λιβάδια κ.τ.λ. Αρώματα και ήχοι συνδυάζονται με οπτικές εικόνες, για να γεμίσουν με πληρότητα τις αισθήσεις του ακροατή: καπνός από θυμιάματα, το άρωμα των ρόδων, ο ήχος των νερών, τα φύλλα που θροΐζουν. Η συνδυασμένη επίδραση αυτών των εξωτερικών ερεθισμάτων στο νου περιγράφεται με τη λέξη κῶμα, μια κατάσταση της συνείδησης κοντά στον ύπνο ή στη νάρκη. Η τελική εικόνα της Αφροδίτης να περπατά ανάμεσα στους συγκεντρωμένους που αναπαύονται και να γεμίζει με νέκταρ τις κούπες τους συμπληρώνει την αισθησιακή διάθεση: αυτό που δίνει η Αφροδίτη δεν είναι κρασί, αλλά το πνεύμα της, μια θελκτική λαγνεία.

Έλα απ’ την Κρήτη για χάρη μου σε τούτο τον άγιο
ναό, όπου γεμάτο χάρη άλσος
μηλιών υπάρχει κι οι βωμοί γεμάτοι θυμίαμα καιν
με λιβάνι.

Μουρμουρίζει το κρύο νερό καθώς περνά ανάμεσα
στις μηλιές κι απ’ τα ρόδα όλος ο χώρος
σκιάζεται[1] κι απ’ των φύλλων το θρόισμα
μια νάρκη γλιστρά.

Εδώ λιβάδι που άλογα τρέφει ακμάζει
μ’ ανοιξιάτικα άνθη και οι άνεμοι
πνέουν γλυκά[2] [
                                                ]

Εδώ, Αφροδίτη,...
στις χρυσές μας κύλικες
νέκταρ που γλυκά τις γιορτές συνοδεύει
οινοχόησε.[3]




[1] Η αναφορά στα τριαντάφυλλα εδώ φαίνεται να έχει ερωτικές προεκτάσεις (πβ. Καλλίμ., Επ. 13, 3 Page).
[2] Η περιγραφή του χώρου περιλαμβάνει στοιχεία που ανακαλούν πλευρές τις λατρείας της Αφροδίτης: λουλούδια, μήλα, πηγές, άλογα, όλα αποτελούν στοιχεία της λατρείας της Αφροδίτης σε διάφορες λατρευτικές θέσεις. Επομένως η Σαπφώ είναι σαν να λέει στη θεά ότι το μέρος είναι κατάλληλο γι’ αυτήν.
[3] Στην Οδ. ε 92-3 η Καλυψώ προσφέρει στον Ερμή νέκταρ και αμβροσία με παρόμοιο σχεδόν τρόπο. Η διαδικασία είναι ακριβώς η ίδια όπως και στα ανθρώπινα γεύματα, μόνο που η αμβροσία και το νέκταρ αντικαθιστούν το ψωμί και το κρασί.

Σχόλια